لعیا نورانی زنوز/ مقاوم‌سازی مسکن روستایی در آذربایجان غربی به دلایل متعددی از اهمیت بالایی برخوردار است. این منطقه به دلیل جغرافیا و اقلیم خاص خود، به طور مداوم با چالش‌ها و آسیب‌های طبیعی مواجه است. با توجه به جمعیت بالای ساکنان روستایی و وابستگی آنها به زمین و منابع طبیعی، ضروری است که مسکن آنها به گونه‌ای احداث شود که در برابر بلایای طبیعی مقاوم باشد.
از آنجایی که آذربایجان غربی، بافت تاریخی و فرهنگی غنی دارد، مسکن روستایی بخش مهمی از هویت این منطقه را شکل میدهد. مقاوم‌سازی این نوع مسکن نه تنها به حفظ این فرهنگ و هویت کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به افزایش کیفیت زندگی ساکنان نیز منجر شود.
علاوه بر این، مقاوم‌سازی مسکن می‌تواند به کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها کمک کند. زمانی که مسکن به لحاظ ساختاری ایمن و مقاوم باشد، ساکنان احساس امنیت بیشتری خواهند کرد و کمتر به فکر ترک محل زندگی خود خواهند بود. این امر به حفظ جمعیت روستایی و تقویت توسعه پایدار نیز کمک می‌کند.
اما متاسفانه مقاوم‌سازی مسکن روستایی در آذربایجان غربی همچنان با چالش‌های جدی روبروست و آنطور که باید مورد توجه قرار نگرفته است که این کم‌توجهی ریشه در کمبود منابع مالی، مشکلات اقتصادی، عدم آگاهی و حتی مسائل فرهنگی و اجتماعی دارد.
در این میان، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به عنوان متولی اصلی مقاوم‌سازی مسکن روستایی نقش کلیدی دارد، اما به تنهایی قادر به پاسخگویی به حجم گسترده نیازها نیست و نیازمند مشارکت بیشتر خیرین است که متاسفانه به گفته مدیرکل بنیاد مسکن آذربایجان غربی مشارکت خیرین در این پروژه‌ها نیز در حد مطلوب نبوده و در جذب و بهره‌گیری موثر از ظرفیت‌های خیرین موفق عمل نشده است.
علیرضا مقدم، در گفتگوی اختصاصی می‌گوید: بنیاد مسکن بعد از فرمان تاریخی حضرت امام راحل در 21 فروردین 1358 با هدف تامین مسکن محرومان و موضوعات مرتبط با خانهدار شدن مردم تاسیس شد. هر چند هر کدام از طرح‌ها، دستاوردهایی برای نظام و مردم دارد ولی با آرمان حضرت امام (ره) فاصله داریم و بدمسکن یا بی‌مسکن بودن عمده روستاییان نشان‌دهنده این است که ما نتوانستیم مسیر مشخص شده را به درستی طی کنیم.
او با اشاره به اینکه در فرمان تاریخی حضرت امام (ره) مسیر کاملا مشخص است، اظهار میدارد: باید براساس این نقشه راه و همکاری سایر دستگاههای اجرایی به سمت تولید مسکن برای محرومان برویم.
مقدم با ذکر اینکه عقب‌افتادگی آذربایجان غربی در مقاوم‌سازی مسکن روستایی در وضعیت حادی قرار دارد، متذکر می‌شود: 36 درصد واحدهای مسکونی در روستاهای آذربایجان غربی مقاوم‌سازی شده است، این درحالیست که میانگین کشوری 55 درصد است.
او به مشکلات نیز اشاره و تصریح می‌کند: عمده مشکل مربوط به روستاهای جنوب استان است که اهل تسنن به دلیل اعتقادات مذهبی از دریافت وام‌های بانکی امتناع می‌ورزند، هر چند این فرهنگ در حال حاضر در مقایسه با سال‌های گذشته تغییر یافته اما با شرایط ایده‌آل فاصله داریم و می‌طلبد این فرهنگ نهادینه شود که تامین مسکن هم ضروری است.
مقدم ادامه میدهد: یكی دیگر از دلایل عدم استقبال روستاییان برای مقاوم‌سازی خانه‌هایشان وضعیت اقتصادی آنها است، به طوریکه روستاییان به این دلیل حتی از وام مسكن روستایی كه پنج درصد است استقبال نمی‌كنند لذا ما نیازمند کمک‌های بلاعوض هستیم.
*ضرورت مشارکت خیرین در اجرای طرح‌های ساخت مسکن در مناطق محروم
وی، نقش خیرین را خاطرنشان می‌شود و تاکید می‌کند: مشارکت خیرین ضمن تامین منابع مالی لازم، به بنیاد مسکن این امکان را میدهد تا سرعت بیشتری در اجرای طرح‌های ساخت و ساماندهی مسکن در مناطق محروم داشته باشد.
«بدون شک، این همکاری‌ها سبب تقویت حس مسئولیت اجتماعی و همبستگی در جامعه می‌شود و همچنین می‌تواند به ارتقاء سطح رفاهی، فرهنگی و اجتماعی روستاها کمک کند. از این رو، توجه به مشارکت‌های مردمی در این حوزه می‌تواند تأثیرات مثبت و پایدار بسیاری را به همراه داشته باشد».
مقدم متذکر می‌شود که در آذربایجان غربی به علت کم‌کاری، عدم پیگیری و اطلاع‌رسانی به مردم در تامین مشارکت‌های مردمی موفق عمل نکردیم و نتوانستیم خیرین را شناسایی کنیم. او از نیک‌اندیشان خواست تا برای تأمین مسکن نیازمندان ورود کنند.
وی با اشاره به اینکه جلوه اصلی کمک حساب ۱۰۰ امام (ره) در تأمین مسکن روستایی نهفته است، ادامه میدهد: همه خیرین باید دست به دست هم دهند و برای تأمین مسکن نیازمندان تلاش کنند تا این ضروری‌ترین نیاز محرومان جامعه بر زمین نماند.
مقدم سپس از ساخت 50 واحد مسکن محرومان با حساب 100 امام راحل در استان خبر میدهد و سپس می‌گوید: 40 میلیارد ریال کمک نقدی و 30 میلیارد ریال کمک غیرنقدی از طریق حساب 100 امام راحل با همراهی خیرین استان به مسکن محرومان کمک شده است.
مدیرکل بنیاد مسکن استان باید مطالبه کنیم، اذعان میدارد: اعتبارات مسئولیت‌های اجتماعی نفت، معادن و مناطق آزاد با همراهی شبکه بانکی می‌تواند در تامین مسکن ما را یاری کند اما تاکنون در استان پیگیری نشده است.
به گفته وی، امسال 20 هزار نفر برای دریافت تسهیلات کم‌بهره مقاوم‌سازی مسکن روستایی به بانک‌های استان معرفی شده‌اند که از این تعداد بیش از ۱۵ هزار نفر موفق به عقد قرارداد و دریافت وام شده‌اند.
مقدم با بیان اینکه برای دریافت این تسهیلات که به مبلغ ۳۵۰ میلیون تومان و با سود پنج درصد ارائه می‌شود سقف خاصی در نظر گرفته نشده و متقاضیان مناطق روستایی و شهر‌های زیر20 هزار نفر می‌توانند به بانک‌ها مراجعه کنند.
وی می‌گوید: در حال حاضر ۹۳ هزار و ۲۸۱ واحد مسکونی روستایی در مناطق مختلف استان و ۱۱ هزار و ۷۴۹ واحد در شهر‌های زیر ۲۵ هزار نفر جمعیت با استفاده از تسهیلات مقاوم‌سازی شده‌اند.
مدیرکل بنیاد مسکن استان سپس به اجرای طرح هادی اشاره می‌کند.
«طرح هادی روستایی، به عنوان سندی راهبردی، نقشی اساسی در توسعه و ساماندهی فضایی سکونتگاه‌های روستایی ایفا می‌کند و این نقش در استان آذربایجان غربی با ویژگی‌های خاص خود، اهمیتی دوچندان می‌یابد. این استان با تنوع قومی و فرهنگی، پتانسیل‌های کشاورزی و گردشگری قابل توجه و همچنین چالش‌های خاص خود در زمینه توسعه روستایی، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و جامع است.
طرح هادی با هدف بهبود کیفیت زندگی روستاییان، ایجاد زیرساخت‌های مناسب، حفظ و ارتقای هویت فرهنگی روستاها و بهره‌گیری از پتانسیل‌های موجود در راستای توسعه اقتصادی و اجتماعی، به عنوان یک ابزار برنامه‌ریزی جامع عمل می‌کند.
اجرای دقیق و موثر طرح‌های هادی در آذربایجان غربی، نه تنها به ارتقاء سطح زندگی ساکنان روستاها منجر می‌شود، بلکه در کاهش نابرابری‌های منطقه‌ای، تقویت بنیان‌های اقتصادی روستاها، حفظ بافت تاریخی و فرهنگی ارزشمند، توسعه کشاورزی و گردشگری، و دستیابی به توسعه پایدار نیز نقش بسزایی دارد.»
*تهیه طرح هادی در ۱۰۰ درصد روستاهای استان
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی آذربایجان‌غربی در این خصوص می‌گوید: طرح هادی در ۱۰۰ درصد روستاهای استان تهیه شده و در حدود ۵۱ درصد روستاهای آذربایجان‌غربی بالغ بر یک هزار و ۱۰۴ روستا اجرا شده است.
مقدم اظهار میدارد: در کل کشور ۳۸ هزار و ۵۳۷ روستای بالای ۲۰ خانوار است که در ۶۴ درصد آن این طرح اجرا شده است و این رقم در ارومیه ۵۲.۴ و بالغ بر ۲۶۹ روستا است.
وی ادامه میدهد: در ۹۰۰ روستای آذربایجان غربی طرح هادی بازنگری شده که این آمار در شهرستان ارومیه ۱۹۶ روستا است.
*واگذاری ۱۴۵ واحد مسکونی به اقشار کم درآمد
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی آذربایجان‌غربی همچنین می‌گوید: ۱۴۵ واحد مسکونی در استان آماده واگذاری به متقاضیان اقشار کم درآمد است.
مقدم اظهار میدارد: با آماده سازی و اتمام واحدهای مسکن شهری اکنون آماده واگذاری آنها به متقاضیان اقشار کم درآمد هستیم.
وی اضافه می‌کند: ۴۹ واحد در پروژه‌های «جانوسلو» و «شفق» شهرستان ارومیه و مابقی در شهرستان‌های دیگر استان قرار دارد.
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی آذربایجان‌غربی ادامه میدهد: مهاباد، نقده، بوکان، اشنویه، شاهین‌دژ و ماکو نیز از جمله شهرستان‌هایی هستند که برخی پروژه‌های مسکن اقشار کم درآمد به اتمام رسیده و آماده واگذاری است.
مقدم با اشاره به مساحت این واحدها تصریح می‌کند: از ۱۰۰ متر تا ۳۲۰ مترمربع واحد در ارومیه در حال ساخت است که ۸۰ درصد آنها اکنون آماده واگذاری است.
وی با اشاره به شرایط واگذاری این واحدها بیان می‌کند: «فرم ج» هر متقاضی و همسرش باید سبز بوده و سند مالکیت مسکن نیز نداشته باشد.
این مقام مسوول اضافه می‌کند: همراه واگذاری این مساکن هر متقاضی می‌تواند از تسهیلات ۴۵۰ یا ۵۵۰ میلیون تومانی نسبت به شرایط پروژه نیز بهره‌مند شود.
مقدم تاکید می‌کند: کسانی که شرایط لازم را داشته باشند می‌توانند با مراجعه به بنیاد مسکن شهرستان‌ها اقدام به نام نویسی کنند.
سخن آخر اینکه، وضعیت مقاوم‌سازی مسکن روستایی در آذربایجان غربی نشان‌دهنده یک عقب‌ماندگی جدی و نیاز مبرم به اقدامات گسترده است. جبران این کمبودها و رسیدن به اهداف تعیین‌شده صرفا با اتکا به بودجه دولتی و منابع بنیاد مسکن امکان‌پذیر نیست، لذا مشارکت خیرین، به عنوان یک رکن کلیدی در تسریع روند مقاوم‌سازی مسکن روستایی امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. بدون تردید همکاری مؤثر بنیاد مسکن و خیرین، تضمین‌کننده تحقق اهداف برنامه‌ها در زمینه مقاوم‌سازی مسکن روستایی و ارتقای کیفیت زندگی روستاییان آذربایجان غربی خواهد بود.