لعیا نورانی زنوز/ توسعه صرفا یک پدیده اقتصادی نیست بلکه یک جریان چندبعدی است که به دنبال تغییرات بنیادی در جهت‌دهی اقتصاد و سیستم‌های اجتماعی به وقوع می‌پیوندد.
به گزارش نای قلم، توسعه یعنی رشد همراه با عدالت اجتماعی و این نه تنها با تغییرات ایجاد شده در بخش اقتصاد، میزان درآمدها، مدیریت‌ها، دیدگاه‌های مردمی، سنت‌ها و عقاید، تحقق می‌یابد بلکه مردمی که در مناطق پیرامونی به ویژه مرزی زندگی می‌کنند نیز باید در کانون توجه برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌های توسعه قرار گیرند.
حال آنکه در طول تاریخ، مناطق استراتژیک مرزي به دلیل دورافتادگی از مناطق مرکزی، شرایط جغرافیایي، حمل ونقل نامناسب، راههای نامناسب و ... از لحاظ توسعه‌یافتگی با مشکلات زیادي مواجه هستند، ضمن اینکه عدم توجه به این مناطق باعث کمبودهای بالقوه ازجمله نبود زمینه اشتغال برای جوانان، پایین بودن سطح درآمد خانوارها و عدم دسترسی به نیازهای اولیه شده و این معضلات زمینه را برای معضلات و نابسامانی‌هایی چون قاچاق کالا، مهاجرت و ... مساعد کرده است.
بررسی مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که در این حوزه نظریه‌های مختلفی از جمله نظریه مرکز- پیرامون، مکان مرکزی کریستالر و نظریه قطب رشد مطرح شده است که هر کدام با توجه به شرایط و اصول خاصی طراحی شده‌اند.
در نظريه كريستالر، شهرهاي مرزي موارد ويژه‌اي قلمداد مي‌شوند، زيرا اين شهرها در كناره‌هاي استان به صورت منفرد و منزوي به لحاظ اقتصادي و فضايي قرار گرفته‌اند، اين سكونتگاه‌ها بـه لحاظ اقتصادي ضعيف و شكننده خواهند بود. البته رشد و رونق فعاليت‌هاي تجاري در مرزها می‌تواند تأثيرات مثبتي در توسعه اين شهرها داشته باشد.
اگوست لوش نیز با بررسي اقتصاد فضايي مناطق مرزي معتقد است مرزهاي ملي سبب ايجاد خلاء فاصله در شبكه اقتصادي و بازار مي‌شود و موجب عقب‌ماندگي و ركود شهرهاي مناطق مرزي خواهند بود.
نظریه مرکز-پیرامون هم اشاره به عدم تعادل در قدرت سیاسی، اقتصادی و عدم تقارن بین مناطق دارد به طوری که تفاوت بین مرکز هر منطقه با مناطق پیرامونی باعث تشدید منافع بین آنها می‌شود و ماحصل آن چیزی نیست جز عقب‌ماندگی و کندی روند توسعه در مناطق پیرامونی (مرزی).
این نابرابری‌ها بین مناطق مرزی و مرکزی آذربایجان‌غربی با ۹۶۷ کیلومتر مرز مشترک با کشورهای عراق، ترکیه و نخجوان نیز وجود دارد، استانی که از آن به دروازه اروپا برای کشورمان و حتی آسیای دور یاد می‌شود.
آذربایجان غربی حدود یک چهارم پایانه های مرزی و مرزهای رسمی کشور را در اختیار دارد، تنها استان هم مرز با ترکیه بوده و با دارا بودن مرزهای بازرگان، سرو و رازی از ظرفیت هایی نظیر نزدیک بودن به دریای سیاه، منطقه قفقاز، دریای مدیترانه، منطقه استراتژیکی شرق اروپا برخوردار است.
این استان ۹ شهرستان مرزی دارد که شامل "سردشت، پیرانشهر، اشنویه" در مرز ایران با شمال عراق، "ارومیه، سلماس، خوی، چالدران و ماکو" در مرز با ترکیه و "پلدشت در شمال استان" در مرز با نخجوان است.
اما با وجود این مرزهای طولانی و ظرفیت اقتصادی بالا، مناطق مرزی آذربایجان‌غربی از فرصت‌هاي موجود توسعه شبكه محلي غافل مانده‌اند و اين سوال بـه ذهن متبادر مي‌شود كه در وضعيت كنوني چـه اولويتي از توسعه شهرهای مرزی و شبكه تحت نفوذ آن مهم‌تر است كه مورد غفلت واقع شده‌اند.
ازجمله این مناطق که مطمح نظر این گزارش می‌باشد، بخش صومای‌برادوست شهرستان ارومیه است که با وجود توانمندی‌های گسترده هنوز دارای محرومیت در زمینه‌های مختلف است و به شدت از مسئله توسعه‌نیافتگی رنج می‌برد.
اظهارات مردم محلي از يك سو و شواهد بصري موجود در حوزه زيرساخت‌ها و فضاهاي كيفي شهر و منطقه از سوي ديگر، مؤيد نارسائي‌هاي مذكور است و اینکه از ظرفیت‌های این منطقه به نحو درستی استفاده نشده است.
*اظهارات مردمی
همه چیز از نبود جاده مناسب شروع می‌شود، راههای خاکی و پردست‌انداز و گاهی با شیب تند. بعد از گذر از این مسیرها وارد روستای هشتیان می‌شویم و برخی از ساکنان این روستا انواع مشکلاتی که گریبانگیر آنها هستند را بازگو می‌کنند.
یکی از ساکنان روستای هشتیان می‌گوید: مشکلات زیادی در روستاهای منطقه وجود دارد که از مهمترین آنها نبود راه و جاده مناسب و مشکل آب شرب است، تمام اهالی روستا از این بابت رنج می‌برند.
وی می‌افزاید: یک مرکز درمانی جوابگوی مردم منطقه نیست، متأسفانه درمانگاه نیز از ساعت 23 به بعد تعطیل است و مردمی که نیاز مبرم به مراکز درمانی دارند با توجه به فاصله زمانی و صعب العبور بودن مسیر با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند. براي انجام آزمايش بايد تا ارومیه بروند و اينجا تنها مي‌توانند داروهايي را که مصرف عمومي دارند، تهيه کنند.
چند بار این جمله را کلمه به کلمه تکرار مي‌کند تا يادمان بماند که دقيق پيامش را منتقل کنيم.
یکی دیگر از ساکنان منطقه نیز اظهار می‌دارد: آب یعنی زندگی، وقتی روزانه 2 ساعت آب داریم یعنی زندگی نمی‌کنیم.
وی اضافه می‌کند: ساکنان روستاهای منطقه منتظر واریز عواید فروش سوخت هستند، این سهمیه در این شرایط گرانی می تواند تاحدودی معیشت آن ها را بهبود بخشد.
او می‌گوید: تاکنون فقط یک بار مبلغ یک میلیون و 950 هزار تومان به حساب هر خانوار واریز شده است و از مسوولان درخواست تداوم این روند هستیم.
این روستایی نیز مثل بقیه هم روستایی‌هایش از وضعیت جاده می‌نالد: جاده اگر درست شود همه چیز درست می‌شود.
*گفتگو با دهیاران
دهیار روستای گلشیخان نیز در جمعمان حاضر می‌شود. عبدالحمید ترهینی از کمبود سوخت برای ادوات کشاورزی و مشکلات اقتصادی ناشی از آن ابراز نارضایتی می‌کند و می‌گوید: کمبود تجهیزات و ماشین‌آلات کشاورزی در زمان کاشت و برداشت و بعضا مستهلک بودن بسیاری از ادوات کشاورزی از جمله مواردی است که رنج کشاورزان منطقه را دوچندان کرده و چالشهای فراوانی پیش روی کشاورزان گذاشته است.
او با اشاره به وجود مشکلات زیاد در سطح روستاها و نبود امکانات لازم خواستار توجه ویژه مسوولان به رفع این مشکلات شد.
ترهینی عدم راههای ارتباطی مناسب و در شان یک روستایی و نبود آب شرب بهداشتی را یکی از معضلات اصلی روستاهای این منطقه عنوان و بر لزوم همکاری مسوولان برای رفع این مشکل تاکید می‌کند.
دهیار روستای گلشیخان اضافه می‌کند: تخصیص اعتبارات مضاعف و ارایه تسهیلات لازم به دهیاران نقش مهمی در توسعه روستا می تواند داشته باشد.
او ادامه می‌دهد: ضعف زیرساخت‌ها و به روز نبودن تجهیزات مخابراتی، آنتن دهی شبکه تلفن همراه را در اکثر روستاهای منطقه با مشکلات متعددی روبرو کرده که این امر باعث شده آنتن‌دهی ضعیف و سرعت اینترنت بسیار کندی را شاهد باشیم.
ترهینی با اشاره به اینکه برخورداری از بستر اینترنت مناسب در شرایط کرونایی از ضروریات به شمار می رود، تصریح می‌کند: یکی از بسترهای لازم در وضعیت کنونی ویروس کرونا برای اعمال محدودیت‌های ضروری وجود بستر اینترنت مناسب و مطمئن است، در حالیکه این منطقه نه تنها اینترنت خوبی ندارد بلکه از آنتن‌دهی خوبی بهره نمی‌برد.
او به پراکندگی فضاهای آموزشی نیز اشاره کرد و خواستار تجمیع آنها شد.
او اظهار می‌کند: درمانگاه هشتیان وضعیت خوبی ندارد، پزشک درمانگاه در 16 ساعت فقط یک ساعت در درمانگاه حضور دارد.
*تحصیل دانش‌آموزان در کانکس
دهیار روستای جوهنی نیز می‌گوید: با وجود داشتن زمین مناسب برای ساخت مدرسه، این روستا مدرسه ندارد و 95 دانش آموز داخل کانکس ادامه تحصیل می‌دهند.
پیمان علیزاده ادامه می‌دهد: این روستا همچنین با وجود اهدای زمین فاقد فضای ورزشی مناسبی است.
وی با تاکید بر ضرورت بازنگری طرح هادی، می‌گوید: با وجود پیگیری چندین ساله هنوز به جوابی نرسیدیم در حالیکه طرح هادی نیاز به بازنگری اساسی دارد.
دهیار روستای جوهنی نیز ضعیف بودن اینترنت، نبود آب شرب بهداشتی و مشکل منابع طبیعی که برای کشاورزان و دامداران پرونده سازی می کند را یادآور می‌شود.
*ترک تحصیل 185 دانش آموز دختر در صومای‌برادوست
"منطقه صومای‌برادوست علاوه بر مشکلات اقتصادی با پدیده ترک تحصیل دانش‌آموزان به ویژه دانش‌آموزان دختر نیز مواجه است.
ترک تحصیل دانش‌آموزان، بی‌سابقه نیست و حتی قبل از شیوع کرونا هم چنین آسیبی وجود داشت اما متاسفانه در دوران کرونا این دانش‌آموزان به ویژه در مناطق محروم و کم‌برخوردار بودند که بیشترین آسیب را دیدند و خانه‌نشین شدند.
تعطیلی مدارس و تبدیل آموزش از حضوری به آنلاین نه‌تنها کیفیت آموزش را نشانه گرفت بلکه بسیاری از آنها را که توانایی دسترسی به اینترنت، تهیه گوشی هوشمند یا تبلت نداشتند، از درس‌خواندن محروم کرد. این موضوعی نیست که به سادگی از کنار آن بگذریم اگر امروز براي بحران ترك تحصيل به عنوان اولويتي اصلي چاره‌اي نشود فردا بايد در فكر بحران‌هايي بزرگ‌تر مانند انبوه كودكان كار، كودك‌همسري و بزهكاري باشيم."
به گفته رییس آموزش و پرورش منطقه صومای‌برادوست، یکی از بزرگ‌ترین چالشی که در صومای‌برادوست وجود دارد، ترک تحصیل دانش‌آموزان به ویژه دختران است.
جبار قزلباش، تعداد دانش‌آموزان منطقه صومای‌برادوست را شش هزار و 500 نفر اعلام می‌کند و می‌گوید: در سال تحصیلی جاری 185 دانش آموز دختر ترک تحصیل کردند.
وی کرونا، معضل ایاب و ذهاب و مباحث فرهنگی و قومیتی را دلیل ترک تحصیل دانش‌آموزان عنوان و اذعان می‌کند: اگر مدرسه شبانه‌روزی دخترانه‌ی در حال ساخت در روستای گنگچین تا شهریور افتتاح شود تمام دختران منطقه می‌توانند اسکان داشته باشند و با فراغت تحصیل کنند.
رییس آموزش و پرورش منطقه صومای‌برادوست اظهار می‌کند: عملیات اجرایی 60 درصد مدرسه دخترانه شش کلاسه مقطع متوسطه به اتمام رسیده که برای بهره‌برداری از آن نیازمند تخصیص چهار میلیارد ریال هستیم.
قزلباش ادامه می‌هد: در صورت مشارکت خیرین و اداره کل نوسازی مدارس استان می‌توانیم برای نخستین بار در سطح استان جشن پایان مدارس کانکس‌ها را در منطقه صومای‌برادوست برگزار کنیم.
وی خاطرنشان کرد: با جایگزینی رشته‌های کاربردی و مهارتی به جای رشته‌های اشباع شده، حذف مدارس کوچک و اعمال سیاست مرکزمحور و تجمیع مدارس در منطقه صومای‌برادوست می‌توان بر خیلی از مشکلات فائق آمد.
به گفته قزلباش، در سه ماه گذشته اقدامات خوبی در زمینه انتخاب رشته‌های جدید، پیگیری ساخت پروژه نیمه‌تمام، همکاری خیرین برای رفع معضل ایاب و ذهاب دانش‌آموزان انجام گرفته است.
"با توجه به مشکلاتی که اشاره شد حال این سوال مطرح می‌شود که در راستای رفع آنها چه اقداماتی انجام شده است؟
سفرهای استاندار به عنوان مقام ارشد اجرایی استان به شهرستان‌ها، دیدار با مردم و رصد بدون واسطه مسائل و مشکلات آنها مدت‌هاست که آغاز شده و گویای عزم و اراده مدیران استانی برای گشودن موانع فراروی آنها است.
آخرین سفر استاندار آذربایجان غربی به بخش صومای‌برادوست ارومیه بوده که در این سفر نمایندگان مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی، معاون هماهنگی امور عمرانی و مدیران کل ادارات و دستگاه‌های اجرایی و خدماتی استان حضور داشتند و با حضور در روستاهای هشتیان، گنگچین، جوهنی، ممکان، خلیان و اشکه سو و با مردم به صورت چهره به چهره دیدار و گفتگو کرد و از نزدیک در جریان مشکلات این بررسی مشکلات بخش صومای‌برادوست و روستاها قرار گرفت.
مدیران کل دستگاه‌های اجرایی استان از تصمیمات و اقدامات انجام شده می‌گویند."
*شناسایی 13 روستای مشکل دار آب شرب در صومای برادوست
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان غربی از شناسایی 13 روستای مشکل دار آب شرب در بخش صومای برادوست شهرستان ارومیه خبر می‌دهد.
لطیف خوش‌سیرت اظهار می‌دارد: در مرحله نخست در این روستاها با حفر شش حلقه چاه، بهسازی و بهسازی 10 دهنه چشمه، اجرای 34 کیلومتر شبکه توزیع آب و احداث هزار متر مکعب مخزن ذخیره آب با پیش بینی 350 میلیارد ریال اعتبار، در تعدادی از روستاها مشکل آب شرب رفع می شود.
وی با اعلام اینکه در شهر سرو مشکلی از بابت تامین آب شرب وجود ندارد، می‌گوید: مطالعات طرح فاضلاب شهرسرو از محل اعتبارات شرکت آب و فاضلاب آغاز وشبکه جمع آوری و تصفیه خانه فاضلاب این شهر اجرا خواهد شد.
وی، انجام مطالعه آبیابی در خصوص احداث و بهره برداری از چاه کمکی برای رفع مشکل کمبود آب در روستاهای قرنسا، خلیان، خرابه، کانسپی، انجام مطالعات آبیابی، شناسایی و تملک محل حفر چاه در روستای هشتیان و حفر و تجهیز چاه، بررسی امکان برداشت آب اضافی از چاه مجتمع سیدان و احداث یک باب مخزن جدید با ظرفیت مناسب در این مجتمع را از جمله برنامه های شرکت آب و فاضلاب آذربایجان غربی در منطقه صومای برادوست اعلام می‌کند.
*قطعه خیرساز بزرگراه بین‌المللی ارومیه – سرو، آماده بهره‌برداری
مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجان‌غربی هم می‌گوید: قطعه ۱.۵ کیلومتری خیرساز بزرگراه بین‌المللی ارومیه – سرو با هزینه کرد ۱۰۰ میلیارد ریال آماده بهره برداری است.
سیدمحسن حمزه‌لو اظهار می‌دارد: احداث و آسفالت تمام قسمت‌های بزرگراه ارومیه – سرو به اتمام رسیده است.
وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر عملیات نصب علائم ترافیکی و آماده سازی مسیر برای تردد حمل‌ونقل ترانزیتی در حال انجام است.
مدیرکل راه و شهرسازی آذربایجان‌غربی می‌افزاید: با توجه به این که یک چهارم پایانه‌های کشور در آذربایجان‌غربی قرار دارد، ضرورت توسعه زیرساخت‌های لازم برای پایانه‌های مرزی به ویژه پایانه مرزی سرو در راستای توسعه پایدار و گسترش مراودات اقتصادی با کشورهای همسایه، موضوع مهمی به شمار می‌رود و این بزرگراه در ترانزیت خارجی و اتصال مرکز کشور از طریق آزادراه ارومیه_تبریز به پایانه مرزی سرو نقش محوری دارد.
*آسفالت ۵۶ کیلومتر راه اصلی و روستایی در بخش سرو
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای آذربایجان غربی هم از روکش آسفالت ۵۶ کیلومتر راه اصلی و روستایی در بخش سرو خبر می‌دهد.
پیمان آرامون می افزاید: از اواخر سال ۱۴۰۰ تاکنون در نزدیک ۵۶ کیلومتر از راههای اصلی و روستایی عملیات روکش آسفالت انجام شده و محور ارومیه - سرو به طول ۲۴ کیلومتر از جمله پروژه های فاخری است که طی هفته اخیر عملیات روکش آن به مرحله اجرا رسید.
به گفته وی در این مدت همچنین بهسازی روکش آسفالت مقابل پارک علم و فناوری با مبلغ ۶۰ میلیارد ریال انجام و نزدیک به ۱۰ پروژه روستایی همچون راه روستاهای کانی میران به طول ۶.۵ کیلومتر، براسپ به طول ۲.۲ کیلومتر و راه روستاهای سین آباد، شگفتیگ و میرآباد در مرحله اجرا قرار گرفته است.
این مقام مسئول با اشاره به پروژه های مورد دغدغه اهالی منطقه اذعان می‌دارد: راه روستای بردوکوران در مرحله انتخاب پیمانکار است و راه روستای زنگلان به طول ۴.۱ کیلومتر آسفالت شده و برای اجرای مابقی نیز پیگیری های لازم برای تامین اعتبار در حال انجام است.
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای آذربایجان غربی اضافه می کند: راه روستای جغنی بطول ۴ کیلومتر با اعتبار ۳۷ میلیارد ریال در حال عقد قرارداد است و طبق دستور مقام عالی استان محور آلدیلان- خلیان بطول ۱.۶ کیلومتر با برآورد ۳۰ میلیارد ریال تا پایان سال جاری به اتمام می رسد.
وی با اشاره به پروژه های مدنظر بخش سرو برای اجرا در سالجاری می‌گوید: لکه گیری و روکش چهارراه چره تا انتهای حوزه به طول ۱۰ کیلومتر، بهسازی و آسفالت روستای زنگلان، ایمن‌سازی گردنه خورخورا، بهسازی و آسفالت گنگچین- سرو جزو برنامه ای آتی سال ۱۴۰۱ به شمار می آید که در صورت تامین اعتبار اجرایی می شود.
"امروزه برنامه ریزی برای توسعه مناطق مرزی به دلیل دارا بودن ظرفیت و پتانسیل‌های بالا، ضرورت تام یافته است.
مجموع آنچه ذکر شد، بیانگر این است که منطقه صوما‌برادوست به ویژه سرو با وجود ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های محیطی و موقعیت استراتژیک جهت توسعه مبادلات و تجارت خارجی، توجه شایانی به آن نشده است و این منطقه نیازمند توجه ویژه است تا موجب رونق اقتصادی و توسعه منطقه شود.
از این رو ایجاد منطقه ویژه اقتصادی سرو را باید به فال نیک گرفت چراکه تجربه نشان می‌دهد این مناطق در جریان رشد اقتصادی و توسعه از جمله در راستای جهش تولید، ایجاد اشتغال، جذب سرمایه‌گذاری تاثیرگذار بوده‌اند.
موضوعی که استاندار آذربایجان غربی به کرات تاکید می‌کند و عزم جدی برای عملیاتی کردن آن دارد و سفرهای متعدد مدیریت استان به این منطقه دلیلی است بر این ادعا."
استاندار آذربایجان غربی می‌گوید: منطقه ویژه اقتصادی سرو ارومیه در۲ قطعه منفصل طراحی شده که امیدواریم بتوانیم در راستای استفاده بهینه از این ظرفیت، ایجاد پس کرانه و احداث شهر لجستیک به سرعت اجرایی شود.
محمدصادق معتمدیان اظهار می‌دارد: در کنار آماده سازی زیرساخت‌ها، از سرمایه گذاران باسابقه که عملکرد درخشان آنها در گذشته گواهی بر توانمندیشان است، جهت سرمایه گذاری در استان دعوت شده است.
وی تصریح می‌کند: برای تسریع در روند رونق منطقه ویژه اقتصادی سرو، نباید سرمایه گذاری در این منطقه را محدود به منابع دولتی کرد و نیازمند حضور بخش خصوصی هستیم.
معتمدیان با اشاره به اینکه عقب افتادگی های تاریخی در آذربایجان غربی با جذب و حمایت از سرمایه گذاری بخش خصوصی و دولتی قابل جبران است، اذعان می‌کند: با کارهای مطالعاتی، برنامه های مدون و جامع اجرایی و بررسی و پیگیری در شورای برنامه ریزی و توسعه استان، می توان شاهد جذب سرمایه گذار و توسعه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی آذربایجان غربی بود.
وی تاثیر مدیریت واحد مرزی که اخیراً بر عهده استانداران نهاده شده را در رفع بسیاری از موانع ترانزیتی و توسعه مرزی، قابل توجه دانسته و تاکید می کند: آذربایجان غربی به عنوان تنها استان دارای مرز مشترک با ترکیه، باید نقش کلیدی در مبادلات تجاری ایران با این کشور همسایه داشته باشد.
استاندار آذربایجان غربی با اشاره به انجام برخی مقدمات اجرایی شدن منطقه ویژه اقتصادی سرو می افزاید: این امر مهمترین عامل توسعه منطقه صومای برادوست خواهد بود.
به گفته معتمدیان، مرز از مهمترین مزیت های منطقه به شمار می رود که سعی داریم از این ظرفیت بیش از پیش بهره ببریم.
وی اظهار می‌دارد: مطمئن هستیم که با راه اندازی این منطقه ویژه اقتصادی، تحول خوبی در حوزه اقتصادی منطقه ایجاد خواهد شد.
استاندار آذربایجان غربی با اشاره به لزوم توجه به درآمد مرزنشینان در اجرای طرح های تجارت مرزی در کل استان به ویژه منطقه صومای برادوست ادامه داد: ساماندهی تجارت مرزی و توجه به تامین معیشت مرزنشینان از برنامه های دولت است که امیدواریم طرحی که در این زمینه تدوین شده به زودی به تصویب رسیده و اجرایی شود.
معتمدیان بر توجه به صرفه جویی در مصرف آب در حوزه کشاورزی منطقه تاکید می کند و می گوید: باید به سمت توسعه استفاده از آبیاری نوین و همچینن مکانیزه کردن کشاورزی بیش از پیش حرکت شود.
وی تصریح می‌کند: مشکل آب شرب و بهداشتی، راه های روستایی، فاضلاب شهر سرو و همچنین مشکلات طرح هادی از جمله مشکلاتی بود که در سفر به شهر مرزی سرو مطرح و قرار شد در جلسه شورای برنامه ریزی و توسعه استان با محوریت شهرستان ارومیه درباره مشکلات آن تصمیم گیری شود.
حال باید منتظر ماند و رصد کرد که چند درصد گفته‌ها و اقدامات در چه بازه زمانی عملیاتی می‌شوند و محرومیت از چهره روستاهای مرزی رخت بر می‌بندد؟
سخن آخر اینکه؛ با تدوین برنامه‌‌های استراتژیک توسعه‌ی منطقه‌ای، فراهم‌سازی امکانات لازم برای ارائه خدمات به گردشگران و ایجاد زیربناهای مناسب و تسهیلات لازم برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، توسعه و تقویت مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای به منظور تربیت نیروهای ماهر و متخصص با توجه به نیازهای محلی، استفاده از تنوع قومی، فرهگی در راستای انسجام ملی و منطقه‌ای و توسعه یکپارچه سرزمینی می‌توان مسایل مربوط به عقب‌ماندگی، توسعه‌نیافتگی و دست‌یابی به عدالت اجتماعی را فراهم کرد و از آن می‌توان به عنوان برنامه‌ای امیدوارکننده برای پویایی اقتصاد، تحقق توسعه پایدار و تأمین امنیت در منطقه مرزی ارومیه استفاده کرد.
انتهای پیام/