مصطفی قلیزاده علیار
یک. گاه سوال می کنند که چرا وقتی نام اهل بیت (ع) به میان می آید، عموماً مردم و رسانه ها حالت غم و اندوه به ود می گیرند، مخصوصا حضرت فاطمه زهرا (س) و امام حسن و امام حسین (ع) ؟ چرا زندگانی سراسر افتخار و معنویت و عبادت و خدمت و حکمت و شخصیت انسانی و الهی ایشان، کمتر گفته می‌شود؟ چرا اغلب به مدح و مرثیه ایشان اکتفا می‌شود؟
باید توجه کنیم که اهل بیت پیامبر (س) بلااستثنا مورد ظلم و ستم واقع شده، مصائب و آزارهای سختی دیده اند، یعنی از خود پیغمبر اکرم (ص) بگیرد تا امام حسن عسکری (ع) همه این انسانهای پاک و برگزیده و حجت‌های الهی، در زمان خود از آشنا و بیگانه آزرده اند، بدترین ظلم ها را از امت اسلامی زمانشان، از منافقان، کفار، از خلفا، از مسلمانان بی بصیرت، فاسد، ضعیف الایمان و پیمان شکن دیده اند از اهانت، خیانت، مسمومیت، زندان، تبعید، شکنجه، محرومیت، کشتار و قتل. مظلومیت ۲۵ ساله امیرمومنان (ع)، مظلومیت سنگین حضرت فاطمه زهرا در حدود نزدیک به سه ماه آخر عمرش، مظلومیت و مسمومیت حضرت امام حسن (ع)، فاجعه کربلا و شهادت امام حسین (ع) و یارانشان، و ... گرچه مدت اعمال این ظلم ها در مقایسه با مدت عمر حضرات معصومین (ع) کم بوده، اما فاجعه و ظلم به قدری سنگین و غیر قابل تحمل بود که باعث شده در نگاه اول و ابتدای اندیشیدن به ایشان، همان مظالم و مصائب به ذهنها خطور کند و فضای غم و سوگواری حاکم می شود.
دو. حضرت فاطمه زهرا (س) همه عمرش طلایی و بلکه معجزه است، چه دوران خردسالی در مکه که غمخوار پدرش بود و به تعبیر پیامبر (ص): مادر پدر بود، چه در دوره مدینه که سال های پیشرفت و اوج گسترش و قدرت اسلام بود، اما دوران بسیار مهم تاریخی و تاثیرگذار زندگی حضرت فاطمه (س)، دوران مدینه است که با سردار بزرگ اسلام امام علی (ع) ازدواج کرد، خانواده تشکیل داد و فرزندانی مثل امام حسن و امام حسین (ع) و حضرت زینب تربیت کرد که هر کدام در رهبری امت اسلام، تبیین حقایق دین و بقای اسلام نقشی تاریخی داشتند.
حضرت فاطمه بعد از وفات پدر بزرگوارش و تنهایی غریبانه همسر بزرگوارش علی (ع)، همدل و غمخوار و مدافع حق ولایت او بود. این برهه‌ها همه دوره های طلایی در زندگی فاطمه (س) بود.
سه. آثار مکتوب در باره زندگانی و فضایل و شخصیت معنوی، علمی، اجتماعی، سیاسی و اخلاقی حضرت فاطمه زیاد و مفید است، اما اغلب این آثارِ عالمان و نویسنگان و محققان برای جوامع سنتی مسلمانان تالیف و تحقیق و تدوین و نشر شده، نگاه جهانی و متمدن و مترقی و قابل توجه همه نسلها و مردمان جوامع جهانی و دنیای مدرن و در حال تحول و تغییر در این آثار کمتر و کم رنگ دیده می شود و در اغلب آثار اصلا دیده نمی شود! و آن حضرت را در حال و هوای ۱۴۰۰ سال پیش توصیف و ترسیم می کنند. اما با توجه به اینکه شخصیت حضرت فاطمه زهرا (س) یک حقیقت ناب و به تعبیر رهبر انقلاب "حقیقتی عظیم" و برای همیشه و همه نسل ها در همه زمان ها و مکان ها در مسیر انسانیت و پاکی و خداپرستی و انساندوستی الگو هستند و منحصر و محدود به انسان های مذهبی و جوامع شیعی و قرون گذشته نمی شود، بنا بر این لازم است در هر دوره ای، متناسب با اقتضائات آن زمان و مکان و نسل، نگاهی نو و متناسب به شخصیت فاطمه زهرا (س) داشته باشیم تا الگو و اسوه نسل های همان زمان و مکان قرار گیرند، نگاهی معرفت بنیاد و متکثر و بدون تحریف، از جنس نگاه امام خمینی، آیت الله خامنه ای، شهد مطهری، دکتر علی شریعتی و محمدرضا حکیمی؛ متاسفانه فعلا جای چنین آثاری با این نگاه حقیقت محور و نو و مترقی تقریبا خالی است.
چهار. در خصوص نویسندگان و محققان و حتی شاعران و فیلمسازان و سناریونویسان هم باید عرض کنم که هر نویسنده و اهل قلمی هر چند قوی و مومن و باسواد و هنرمند، نمی تواند در باره ابعاد گسترده و الهی حضرت فاطمه زهرا (س) به طور شایسته قلم بزند و مطلب و مقاله و خطابه و سناریو و شعر و کتاب مفید و علمی بنویسد، چون شخصیت آن بانوی تاریخی و معصوم دارای ابعاد وسیع قرآنی، حدیثی، فقهی، کلامی، عرفانی، اجتماعی، سیاسی، اعتقادی واقعی است ذهنی و اسطوره ای نیست، حقیقتی واقع شده در تاریخ است، بنابر این نویسنده زندگی حضرت فاطمه باید لااقل از این مقولات (تاریخ، حدیث، قرآن، اعتقادات و ...) در حد لازم سر دربیاورد و بر جنبه های گوناگون معارف اسلامی احاطه و اِشراف علمی داشته باشد و بتواند از متون اصیل حدیثی و تفسیری و فقهی و کلامی و تاریخی مستقیما و به صورت استدلالی و اجتهادی بهره‌مند شود و قدرت تحلیل و نقد داشته باشد و در این موضوعات خود محقق و صاحب نظر باشد و مثلا حدیث صحیح و غیر صحیح، ضعیف و معتبر و موثق و متواتر را تشخیص و تمیز دهد در عین حال، انسان آگاه به اوضاع زمان خود و تحلیلگر آن باشد تا بتواند اثری ارجمند و منطقی و مستند و قابل استفاده بنویسد و پدید آورد و عرضه کند. نویسنده زندگی و شاعر فضایل حضرت فاطمه (س) و سایر معصومین (ع) عموماً باید دو جنبه را باهم و یکجا داشته باشد: ثواب و صواب!
با این توضیح که هم باید قصد قربت و نیت توسل و ثواب معنوی داشته باشد، هم به روش علمی و تخصصی و صواب بنویسد، تنها قصد ثواب کافی نیست، بلکه صواب هم لازم است
پنج. حضرت فاطمه زهرا (س) دارای شخصیت اجتماعی و ابعاد فعالیت‌های اجتماعی و انسانی جذاب و آموزنده ای بودند از این لحاظ بهترین الگوی انسانیت هستند و خواهند بود، الگوی هر مرد و زنی در زندگی اجتماعی در همه جای دنیا و در میان همه ملل. به نظر من، جا دارد نگاه انسانی و سیره انسان‌دوستانه حضرت فاطمه صدیقه (س)، بیشتر مورد توجه قرار گیرد و نمونه های واقعی و تاریخی سرگذشت ایشان از متون تاریخی و حدیثی انتخاب و به زبان روز - زبان قلم، رمان، فیلم، شعر و ...- برای مردمان مسلمان و غیر مسلمان دنیا عرضه شود.
متاسفانه در جامعه ما در خصوص حضرت فاطمه زهرا (س) عموماً و بیشتر به جای "فاطمه‌شناسی"، به "فاطمه ستایی" اکتفا می کنیم، به جای شناختن ابعاد مختلف زندگانی آن حضرت و الگو گرفتن از آن، بیشتر به مدح و مرثیه و بیان مظلومیت ایشان اکتفا می کنیم که البته این هم لازم است، اما شناخت ابعاد شخصیت فاطمه زهرا (س) و معرفی آن در سطوح مختلف جامعه، واجب است که متاسفانه تریبون های فعال امروزی جامعه ما، عموماً در این بخش واجب یعنی معرفت زندگی و شخصیت فاطمه (س) غیر فعالند یا بی توجه.
امیدواریم جامعه ما و همه مسلمانان دنیا، در عرصه "فاطمه‌شناسی" بیشتر بکوشند.
انتهای پیام/