لعیا نورانی زنوز/ در نظام سلامت هر کشور، پزشکی که با تلاش و تخصیص وقت خود به درمان بیماران می‌پردازد، شایسته دریافت حق‌الزحمه‌ای منصفانه و عادلانه است. اما در سال‌های اخیر، پدیده‌ای نگران‌کننده تحت عنوان دریافت پول‌های غیررسمی در میان برخی پزشکان رواج یافته است. این پدیده به نوعی تخلف نه‌تنها از اصول اخلاقی پزشکی بلکه از قوانین حاکم بر نظام سلامت است که تأثیرات منفی بر کیفیت خدمات پزشکی، اعتماد عمومی، کارکرد سیستم سلامت و حتی روحیه جامعه دارد.
در برخی از مطب‌های پزشکان در آذربایجان غربی به ویژه در ارومیه نیز صحنه‌هایی که پیش از این در نظر بسیاری از مردم پنهان بود، اکنون به یک واقعیت تلخ تبدیل شده است؛ پدیده‌ای که در آن پزشکان از بیماران مبلغی اضافی تحت عنوان «حق‌الزحمه» دریافت می‌کنند.
بدون تردید این واقعیت تلخ در دل قشرهای کم‌درآمد جامعه، احساس درد و ناامیدی عمیقی را ایجاد کرده است و این را وقتی وارد مطب پزشکان می‌شوی نگاه‌های نگران و مضطرب آنها فریاد می‌زند. آنها به‌خوبی می‌دانند که پرداخت هزینه‌های درمان به معنای وارد شدن به دنیایی پر از ظلم و بی‌عدالتی است، جایی که حق درمان به پول گره خورده است و اگر روزگاری حرفه پزشکی به عنوان یک شغل مقدس شناخته می‌شد، حالا به تدریج به شغلی با هدف کسب درآمد تبدیل شده است.
پای صحبت برخی از بیماران می‌نشینیم. یکی از این بیماران زنی است که برای درمان تومور زانوی خود به فلوشیپ جراحی زانو در ارومیه مراجعه کرده است. او به خبرنگار ما می‌گوید: برای من، درمان زانو یعنی از دست دادن سه ماه حقوق ماهانه چراکه پزشک معالج برای عمل جراحی، یک سکه طلا پیشنهاد داده که باید قبل از عمل به منشی تحویل دهیم.
مرد میانسال دیگری آرام و قرار ندارد، به نظر می‌رسد درد کمر اجازه نشستن طولانی مدت را نمی‌دهد، خودش می‌گوید، تنگی کانال و ضرورت انجام اورژانسی جراحی، آواره مطب دکتر‌ها کرده است.
(محمد- ز) این مرد 60 ساله می‌افزاید: متخصصان جراحی مغز و ستون فقرات ارومیه هر کدام یک درخواست نامعقول دارند! یکی تحت عنوان حق‌الزحمه 70 میلیون تومان پیشنهاد داده، دیگری تعداد سکه‌های دریافتی‌اش دو سکه است و دیگری 25 میلیون تومان دریافت می‌کند. گویا چاره‌ای برایش نمانده جز اینکه هزینه دستمزد را بپردازد، بلکه بتواند به راحتی راه برود.
دانشجوی ترم آخر پزشکی نظر دیگری دارد. او که خود را (علیسان-س) معرفی می‌کند، می‌گوید: پزشکان حافظ سلامت جامعه هستند لذا منطقی نیست حرکت اشتباه برخی را به همه این طیف تعمیم دهیم.
این دانشجو تصریح می‌کند: نمی‌خواهم تخلفات پزشکی را توجیه کنم چرا که نشات گرفته از زیاده‌خواهی برخی از آنهاست! اما به دلیل محدود بودن تعدادشان نباید قداست این حرفه را لکه‌دار کرد.
علیسان خاطرنشان می‌کند: این واقعیتی انکارنشدنی است که تعرفه‌ها و حقوق‌های پزشکان پایین است، پس ابتدا باید نیازهای اولیه پزشکان را برآورده کرد و بعد از آنها انتظار داشت که همه هم‌وغم خود را برای درمان بیماران صرف کنند.
*تشکیل ستاد تعرفه در آذربایجان‌غربی
مدیر نظارت و اعتبار بخشی دانشگاه علوم پزشکی آذربایجان غربی، در گفتگوی اختصاصی اظهار می‌دارد: در دانشگاه علوم پزشکی ستاد تعرفه داریم که چنین مواردی مطرح و بررسی می‌شود.
دکتر سیدابراهیم صالحی می‌افزاید: ستاد تعرفه با حضور رئیس دانشگاه علوم پزشکی، معاون درمان، مدیر نظارت و اعتباربخشی، مدیران کل نیروهای مسلح، بیمه خدمات درمانی، تامین اجتماعی و نظام پزشکی با هدف بررسی شکایت‌ها تشکیل شده است که بعد از تایید در ستاد به تعزیرات حکومتی ارسال می‌شود.
او ادامه می‌دهد: امسال 55 پرونده که مستندات آنها کامل بود، بررسی و همه پرونده‌ها مشمول جریمه شدند.
صالحی متذکر می‌شود: هردریافتی خارج از تعرفه، غیرقانونی است و در صورت شکایت، ارائه مستندات و اثبات، پزشک خاطی علاوه بر برگرداندن مبلغ اصلی به بیمار ۱۰ برابر میزان تخلف جریمه می‌شود، با تکرار این تخلف جریمه‌اش ۵۰ برابر می‌شود و با ادامه این روند، فرد خاطی به‌صورت موقت و حتی دائم از داشتن مطب محروم می‌شود.
وی به تغییر شگرد پزشکان و جراحان برای دریافت حق‌الزحمه اشاره و تصریح می‌کند: تعداد پرونده‌ها به دلیل تغییر شگردها کاهش یافته است و یکی از مشکلات اثبات تخلفات پزشکان زیرمیز‌بگیر همین موضوع است؛ زیرا عمدتاً متخلفان از بیمار درخواست وجه نقد، ارز و سکه دارند که این موضوع باعث می‌شود اثبات وقوع تخلفاتی مانند دریافت وجوه اضافه سخت باشد.
این مقام مسوول توصیه می‌کند، یا بیماران تمکین نکنند و اگر مجبور به پرداخت می‌شوند، با حضور دو نفر شاهد انجام شود تا بتوانند طرح شکایت کنند.
صالحی به علل دریافت زیرمیزی یا مبالغ خارج از تعرفه نیز اشاره می‌کند و یادآور می‌شود: تعرفه‌های درمانی غیرواقعی است. تعرفه‌های خدمات سلامت باید توسط دانشگاه علوم پزشکی و نظام پزشکی تعیین شود که در حال حاضر شورای عالی بیمه سلامت کشور مکلف است تعرفه خدمات سلامت برای کلیه ارائه دهندگان خدمات بهداشت درمان و تشخیص را تعیین کند.
وی با اشاره به تاخیر در پرداخت مطالبات پزشکان، متذکر می‌شود: اگر پرداخت مطالبات پزشکان به موقع صورت نگیرد پدیده مشمئزکننده زیرمیزی که مورد تایید ما هم نیست، رواج می‌یابد.
* دریافت غیرقانونی پزشکان؛ تهدیدی جدی برای نظام سلامت
رئیس سازمان نظام پزشکی آذربایجان غربی هم پدیده دریافت غیرقانونی پزشکان را تهدیدی جدی برای نظام سلامت و اعتماد مردم به سیستم بهداشتی دانسته و می‌گوید: براساس ماده 11 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی، با پزشکان متخلف برخورد قانونی می‌شود.
دکتر ناصر عبایی اضافه می‌کند: براساس اصول پزشکی، پزشکان باید بدون هیچ‌گونه فشار مالی و تنها به انگیزه‌های حرفه‌ای و اخلاقی به بیماران خدمت کنند.
وی تاکید می‌کند: آن دسته از پزشکان که زیرمیزی می‌گیرند، می‌خواهند قداست و جایگاه حرفه پزشکی را زیر سوال ببرند.
سخن آخر اینکه، زیرمیزی پزشکان نه تنها یک مسئله اقتصادی بلکه یک بحران انسانی است که نیازمند توجه و اقدام فوری است. تنها با ایجاد تغییرات ساختاری در سیستم بهداشتی و افزایش آگاهی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی می‌توان به کاهش این پدیده کمک کرد. امید است که روزی برسد که هیچ کس به خاطر ناتوانی مالی از دریافت خدمات پزشکی محروم نشود و عدالت در دسترسی به بهداشت و درمان برای همه افراد جامعه فراهم شود.