لعیا نورانی زنوز/ بحران آب در تمام منابع آب زیرزمینی کشور گسترده شده، سهم آذربایجان غربی هم از این وضعیت کم نیست، استانی که ششمین استان تولیدکننده محصولات کشاورزی کشور بوده، سالانه یک میلیون و ۱۰۰ هزار تُن سیب، ۸۱۰ هزار تُن گندم و ۱۵۰ هزار تُن انواع میوه‌های هسته‌دار در این استان تولید می‌شود.
به گزارش خبرنگار نای قلم، 90 درصد از کل آب موجود در آذربایجان غربی صرف بخش کشاورزی می‌شود و با توجه به وضعیت آب موجود در استان که روند افزایشی ندارد، به نسبت جمعیت و میزان مصرف آب شرب، سهم بخش کشاورزی هم کاهش پیدا می‌کند. در سال آبی 1402-1401 هم میزان آب تخصیص داده شده به بخش کشاورزی نسبت به بازه زمانی مشابه آن کاهش پیدا کرده است.
اگر آب مایه حیات و زندگی است، پس تردیدی نیست که وقتی به خط پایان می‌رسد، عملا جریان زندگی مختل می‌شود، کمبود آن باعث کاهش میزان آبیاری محصولات کشاورزی می‌شود و به دنبال آن کاهش محصول رخ می‌دهد، علاوه بر این ممکن است بخشی از اراضی از حالت آبی خارج شوند و یا باعث نابودی اراضی دیمی شود که به گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی، کاهش بارندگی و خشکسالی 60 هزار هکتار از اراضی دیمزار آذربایجان غربی را نابود کرده است.
خسرو شهبازی در گفتگوی خبری کمبود منابع آب را یکی از مشکلات اساسی در استان عنوان کرده است، مشکلی که بارها اعلام شده ولی همچنان نیازمند تاکید بر مصرف بهینه در بخش کشاورزی است.
او متذکر شده است که میزان منابع آب در کشور به دلیل تغییرات اقلیمی و بروز خشکسالی‌ها و کاهش کیفیت منابع آب، رو به کاهش است لذا با خشکسالی‌های پیش رو نباید از تنش‌های آبی و بحران غافل شد و یکی از راهکارهای مهم و اساسی در راستای عبور از بحران و دستیابی به وضع مطلوب و تامین نیازهای آبی در آینده، مدیریت تقاضا و افزایش آگاهی‌های اجتماعی است.
یکی از اصول استراتژی توسعه پایدار، حفظ حق آیندگان از منابع طبیعی است و ما حق آنها از مهمترین منبع طبیعی یعنی آب (به ویژه آب‌های بسیار باارزش زیر زمینی) را به واسطه اینکه هنوز کشاورزی ما غرقابی و بسیار پرمصرف و کم بازده است، هنوز بی حساب و کتاب چاه حفر می شود، بحران آب جدی است اما مورد توجه قاطبه مردم و مسئولان نیست، راه حل بلند مدت و علمی دارد، اما کوتاه مدت و مسّکن وار مدیریت می شود و ... را بدون حساب و کتاب مصرف کرده‌ایم.
به گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی استان، در سه سال گذشته هشت هزار و ۴۰۰ خانه باغ بدون مجوز در ارومیه احداث شده که اگر هر کدام یک چاه غیرمجاز داشته باشند آسیب بزرگی به منابع و سفره‌های آب زیرزمینی وارد می‌شود.
در هر حال او راهکار مهم برای مدیریت بهتر مصرف آب در بخش کشاورزی را جهت‌گیری به سمت روش‌های نوین آبیاری با بهره‌وری بالای آب عنوان می‌کند.
شهبازی از تصویب ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای توسعه سامانه‌های نوین آبیاری خبر داده و اضافه کرده است، اجرای طرح سامانه های نوین آبیاری در سطح استان به میزان 79 هزار و 996 هکتار( با احتساب آمار ستاد احیای دریاچه ارومیه و رودخانه های مرزی 62 هزار و 500 هکتار است.
*ضرورت تغییر الگوی کشت
راه گذر دیگری که از نظر رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان می تواند نقش مهمی در مدیریت منابع آب در بخش کشاورزی داشته باشد، تغییر الگوی کشت است.
در سال‌های اخیر به دلیل کاهش بارش باران، مصرف بی‌رویه آب قابل استفاده و افزایش دما، لزوم تغییر الگوی کشت یکی از مسائلی است که در کشور باید به‌سرعت پیگیری شود.
از دیدگاه شهبازی، تغییر الگوی کشت در شرایط خشکسالی و بحران آب یک ضرورت است، از این رو باید به سمت کشت گیاهانی برویم که به صورت ذاتی یا اصلاحی نیاز آبی کمتری دارند.
آنچه ذکر آن مهم به نظر می‌رسد این است که پیاده‌سازی الگوی کشت مستلزم جامع‌نگری در همه ابعاد اثرگذار و اثرپذیر است که از جمله آنها می‌توان به خودکفایی، آمایش سرزمین، ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی جوامع، مهارت بهره‌برداران، زیرساخت‌ها و صنایع پشتیبان فراوری، بازاررسانی و تجاری‌سازی اشاره کرد. از طرفی برخی از عوامل بیرونی از جمله شرایط سیاسی، نوسانات بازارهای جهانی و تغییرات اقلیمی بر تولید بخش کشاورزی اثر گذارند که باید در تدوین الگوی کشت پیشنهادی و آینده‌نگری تأثیر آنها نیز مد نظر قرار گیرد.
این مقام مسئول اظهار کرده است، حدود ۹۰ درصد برنامه الگوی کشت ابلاغی در سطح ۷۲۰ هزار هکتار در سال زراعی جاری محقق شده است.
به گفته شهبازی، این برنامه در سطح ۳۰۲ هزار و ۱۲۶ هکتار از اراضی آبی و ۴۱۶ هکتار از اراضی دیم به شهرستان‌ها ابلاغ و اجرایی شده است.
او توضیح داده است که با اجرای الگوی کشت می‌توان از تولید بی‌رویه محصول که برای آن بازار وجود ندارد یا کاهش و کمبود محصول در کشور جلوگیری به‌عمل آورد. الگوی کشت حتی در استفاده درست از منابع آبی نیز می‌تواند مؤثر باشد و از تولید محصولات آب‌بر در مناطقی که با تنش‌های آبی مواجه می‌باشد، جلوگیری می کند.
* تغییر آرایش کشت در محصول چغندر قند
این مسئول با تشریح اقدامات انجام شده در استان، تغییر آرایش کشت در محصول چغندر قند به منظور بالا بردن راندمان مصرف آب و ممنوعیت کشت دیر هنگام بهاره و همچنین توسعه کشت این محصول در شمال استان که خارج از حوزه آبریز دریاچه ارومیه است، را از جمله اقداماتی عنوان کرده که در راستای تحقق الگوی کشت در استان انجام گرفته است.
ایجاد مزارع الگویی با تغییر روش آبیاری سنتی به تیپ در گندم و سایر محصولات پرآب بر، ترویج و افزایش استفاده از کودهای زیستی به منظور افزایش تولید و کاهش عملکرد در شرایط تنش، بهبود وضعیت تغذیه گیاهی در محصولات زراعی و توسعه استفاده از کودهای بیولوژیکی و زیستی در افزایش عملکرد محصولات زراعی نیز از دیگر اقدامات انجام گرفته در این راستا است که رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان عنوان کرده است.
وی توسعه کشت های گلخانه ای، بهره مندی از سیستم های مکانیزاسیون در کشاورزی، استفاده از بذرهای جدید و نشاکاری به جای بذرکاری از دیگر مواردی است که موجب کاهش استفاده از آب و افزایش بهره وری این بخش می شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی در بخش دیگری از سخنان خود از پیش بینی برداشت ۸۲۵ هزار تن و خرید ۵۴۵ هزار تن گندم از مزارع استان خبرداد.
وی گفت: از مجموع گندم برداشت شده در استان، تاکنون ۶۴۳ هزار تُن از کشاورزان توسط مراکز به صورت تضمینی خریداری شده که این مقدار نیز طی هفت سال گذشته بی‌سابقه بوده و از نظر کیفیت در حد بسیار مطلوب است.
شهبازی افزود: امسال ۶۸ مرکز خرید گندم برای خرید گندم مازاد بر نیاز کشاورزان در استان دایر شده و ساعت کار خرید در این مراکز هم از هشت صبح تا هشت غروب است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان بااشاره به اینکه امسال ۳۹۴ هزار هکتار از اراضی زراعی استان زیر کشت گندم قرار دارد، گفت: ۱۰۴ هزار هکتار از مزارع استان به صورت آبی و بقیه به صورت دیم کشت شده است.
وی با اشاره به اینکه میزان خرید تضمینی گندم امسال در مقایسه با سال قبل نیز تاکنون ۴۲ درصد افزایش یافته است، ادامه داد: سال گذشته ۶۷۳ هزار تن گندم در استان تولید و ۴۵۰ هزار تن خریداری شد که امسال پیش بینی تولید ۸۲۵ هزار تن با ۵۴۵ هزار تن پیش بینی خرید است.
* افزایش تولید گندم
به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان، در سال زراعی جدید با افزایش تولید گندم مواجهیم و تاکنون ۶۴٣ هزار تن محصول خریداری شده و حدود ۱۵ میلیارد ریال از طلب گندمکاران پرداخت شده و بدلیل کمبود نقدینگی ۸۲ هزار میلیاردریال طلب کشاورزان باقی مانده است.
شهبازی افزود: پرداخت مطالبات کشاورزان تعهدات مالی دولت و بانک‌های عامل است و با تدابیر اتخاذی ظرف چند هفته آینده باقی مانده طلب گندمکاران پرداخت می‌شود.
رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی درباره دریاچه ارومیه هم یادآور شد که بر اساس مصوبات ستاد احیای دریاچه ارومیه از سال ۱۳۹۳ تاکنون، کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی و آزادسازی آن به سمت دریاچه ارومیه محقق شده است.
شهبازی با اشاره به کاهش سطح زیرکشت چغندرقند در استان هم گفت: ۴۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان زیر کشت چغندرقند بوده که با اصلاح الگوی کشت به ۳۰ هزار هکتار کاهش یافته است.
آذربایجان غربی دارای ۸۰۰ تا یک میلیون اراضی کشاورزی است که سالانه ۶.۲ میلیون تُن محصول از این اراضی برداشت می‌شود.
انتهای پیام/