لعیا نورانی زنوز/ مسجد جامع ارومیه یکی از شاهکارهای معماری اسلامی در ایران است که با زیبایی و عظمت خود، هر بیننده‌ای را مجذوب می‌کند.

این مسجد که در قلب شهر ارومیه واقع شده، نمونه‌ای بارز از هنر و معماری اسلامی است که در طول قرون متمادی همچنان استوار و پابرجا باقی مانده است. ساخت این مسجد به دوره سلجوقیان بازمی‌گردد و در طول زمان، تغییرات و بازسازی‌های متعددی را به خود دیده است.

یکی از ویژگی‌های برجسته مسجد جامع ارومیه، مناره‌های بلند و باشکوه آن است که با کاشی‌کاری‌های زیبا و نقوش هندسی اسلامی تزئین شده‌اند. این مناره‌ها نه تنها به عنوان نمادی از شکوه و جلال معماری اسلامی شناخته می‌شوند بلکه به عنوان راهنمایی برای مسافران و زائران نیز عمل می‌کنند.

درون مسجد، فضای وسیعی با ستون‌های سنگی و سقف‌های بلند وجود دارد که حس آرامش و سکوت را به بازدیدکنندگان القا می‌کند. محراب مسجد با گچ‌بری‌های هنرمندانه و کتیبه‌های قرآنی مزین شده که نشان‌دهنده اوج هنر اسلامی در دوره‌های مختلف تاریخی است.

نورپردازی طبیعی از طریق پنجره‌های مشبک و رنگارنگ، فضایی روحانی و معنوی را در داخل مسجد ایجاد می‌کند. این پنجره‌ها با شیشه‌های رنگی و طرح‌های هندسی، نور خورشید را به زیبایی به داخل مسجد هدایت می‌کنند و فضایی دلنشین و آرامش‌بخش را به وجود می‌آورند.

مسجد جامع ارومیه نه تنها مکانی برای عبادت و نیایش است بلکه به عنوان یک مرکز فرهنگی و اجتماعی نیز شناخته می‌شود. این مسجد در طول تاریخ، میزبان رویدادها و مراسم مذهبی و فرهنگی متعددی بوده و همچنان به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز اسلامی در منطقه شناخته می‌شود.

با توجه به تاریخچه غنی و معماری بی‌نظیر این اثر تاریخی، طرح مرمت مسجد جامع ارومیه به همت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی آغاز شده و انتظار می رود تا سال ۱۴۰۵ به اتمام برسد.

باستان شناس و معاون گردشگری میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی می‌گوید: مساحت مسجد جامع ارومیه ۱۰۵.۵ مترمربع در سال ۱۳۱۴ به شماره ۲۴۳ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

رضا حیدری می‌افزاید: مسجد جامع ارومیه هسته اولیه و مرکزی شهر ارومیه است و در دو سال اخیر با برنامه‌ریزی‌های فشرده‌ی انجام یافته بسیار متحول شده است که بازسازی حجرات پیرامون صحن، مرمت گنبدخانه، مرمت کاوش‌های باستان‌شناسی اطراف گنبدخانه و نورپردازی داخلی و خارجی بنا و دیوار جنب بازار بخشی از این امور است.

وی اضافه می‌کند: بر اساس مطالعات باستان‌شناسی تاریخ بهره‌گیری از این بنا به پیش از اسلام باز می‌گردد اما بر اساس شواهد معماری باقی‌مانده  قدمت ساخت آن را به عهد سلجوقی نسبت می‌دهند. بخش‌هایی از این مسجد در زمان ایلخانی دستخوش بازسازی شده که محراب گچبری آن که به دست عبدالمومن نقاش شرفشاه تبریزی ساخته شده در محراب‌های مساجد اسلامی نامبردار است.

این باستان‌شناس تصریح می‌کند: این مسجد در دوره زندیه نیز مرمت و بازسازی شده است. در دوره صفویه بخش‌هایی از آن برای یک بار دیگر بازسازی شد و آخرین بازسازی‌های این مسجد مربوط به سال‌های بعد از انقلاب است. هنوز هم آثار کتیبه‌ها و گچبری‌های مربوط به قرن هفتم هجری بر روی محراب وجود دارد، کتیبه‌ها و گچبری‌هایی که با دستان هنرمندان زمان سلجوقی و ایلخانی خلق شده‌اند و مزین به خط کوفی است.

به گفته وی، وجود این کتیبه‌های قدیمی گواه قدمت دیرین این مسجد است. به لطف بازسازی‌های این مسجد در دوره‌های مختلف تاریخی می‌توان هنر معماری مربوط به هر دوره را در این مسجد مشاهده کرد که عمده‌ترین آنها در قسمت گنبد و تزئینات و گچ‌بری‌های مسجد است.

*مسجد جامع ارومیه؛ شاهکار معماری و فرهنگی

معاون فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی هم می‌گوید: مسجد جامع ارومیه نه تنها یک بنای مذهبی است بلکه یک شاهکار معماری و فرهنگی به شمار می‌آید که ابعاد مختلف تاریخ، هنر و دین را در خود جای داده است.

داوود فرازی با بیان اینکه موضوع ثبت مساجد در فهرست جهانی یونسکو مطرح است، بیان می‌کند: سعی بر این است تا با انجام اقدامات لازم زمینه برای قرار گرفتن مسجد جامع ارومیه در فهرست جهانی یونسکو فراهم شده و اثر جهانی دیگری به فهرست آثار ثبت جهانی استان افزوده شود.

* تخصیص ۱۱۰ میلیارد ریال اعتبار برای مرمت مسجد جامع ارومیه

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی هم از تخصیص ۱۱۰ میلیارد ریالی برای اتمام مرمت مسجد جامع ارومیه خبر می‌دهد و می‌گوید: احیای حجره‌های پیرامون، تزئینات گنبدخانه، بخش گنبد مرکزی، فضای خدماتی نظیر سرویس‌های بهداشتی، سیستم گرمایشی و سرمایشی، نورپردازی و روشنایی محوطه از جمله اقدامات مرمتی مسجد جامع ارومیه به شمار می‌رود که در حال انجام است.

مرتضی صفری می‌افزاید: گنبدخانه مسجد جامع ارومیه پس از گذشت بیش از ۲۰ سال زیر نظر کارشناسان این اداره‌کل مرمت می‌شود.

او ادامه می دهد: در پوسته بیرونی گنبدخانه مسجد، آجرها، بندکشی‌ها و اتصالات سازه‌ای فرسوده مرمت شد و در حال حاضر نیز در بخش زیرین گنبد داربست اجرا شده تا فرسودگی‌های داخلی برچیده و تزئینات در ساقه و زیر گنبد ساماندهی و طبق اصول فنی مرمت شود.

صفری ادامه می‌دهد: بیش از ۱۵ میلیارد ریال اعتبار برای مرمت گنبدخانه اختصاص یافته و پیش‌بینی می‌شود در صورت فراهم بودن شرایط این پروژه در دو ماه به پایان برسد.

در پایان این گزارش، باید به یاد آوریم که مرمت مسجد جامع ارومیه تنها یک پروژه حفظ بنا نیست، بلکه تجلی فرهنگی، تاریخی و اجتماعی این دیار را نیز در بر دارد. این مسجد با قدمتی چندصد ساله، نه مکانی برای عبادت و نیایش، بلکه نماد هویت و تاریخ غنی مردم ارومیه است.

مرمت‌های انجام شده، نه تنها به احیاء و نگهداری از ساختار فیزیکی بنا کمک کرد، بلکه فرصتی فراهم آورد تا نسل جدید با ارزش‌های فرهنگی و مذهبی خودشنا شوند. بازسازی گنبدهای زیبا، نقوش هنری و کاشی‌کاری‌های نفیس، نشان از دقت و عشق به هنر معماری اسلامی دارد که در هر گوشه از این مسجد حس می‌شود این پروژه به ما یادآوری می‌کند که حفاظت از میراث فرهنگی نه فقط یک وظیفه، بلکه یک تعهد اخلاقی به نسل‌های آینده است در زمانه‌ای که سرعت پیشرفت فناوری و تغییرات به شدت افزایش یافته، این بناها به ما پیامی از پایداری و پیوند تاریخ حال می‌دهند.

امید است با ادامه چنین پروژه‌هایی، مسجد جامع ارومیه به عنوان یک مرکز فرهنگی و اجتماعی، میزبان رویدادهای مهم و محلی برای تعامل و تبادل فرهنگی بین نسل‌ها باشد. بی‌شک، این مکان مقدس همچنان قلب تپندهٔ ارومیه خواهد بود و با مرمت و مراقبت درست، می‌تواند به منبع الهام برای تمام علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ تبدیل شود.

انتهای پیام/