لعیا نورانی زنوز/ خبرگزاری جمهوری اسلامی اواسط شهریورماه در گزارشی تاکید کرد که خشکیدن این منابع آبی مهم ایران در پس خود منابع مالی زیادی به واسطه استخراج لیتیوم به همراه دارد.

به گزارش نای قلم، در این گزارش بدون ذکر جزئیات بیشتر با استناد به گزارش های رسانه ای اشاره شده است که شاید وجود لیتیوم در کف این دریاچه ها را بتوان به عنوان یک احتمال در تعلل در احیای دریاچه ها از جمله ارومیه مطرح کرد.

در این گزارش به خشک شدن دریاچه های نمک قم، حوض سلطان، بختگان، هامون، کافتر، مهارلو، پریشان، طشک، جازموریان و ارومیه اشاره شده است.

از این میان براساس «اکتشافات پهنه‌های معدنی در سال 1393» دریاچه نمک قم، تالاب حوض سلطان و دریاچه ارومیه از جمله مهمترین منابع غنی لیتیوم نام برده شده اند.

ایرنا در این گزارش تاکید کرده که فلز لیتیوم در بازارهای جهانی با قیمت حدودی 160 دلار به ازای هر کیلوگرم فروخته می شود و استفاده از آن از سال 2015 میلادی به بعد 10 برابر افزایش داشته است.

انتشار این گزارش پژوهشی، بازتاب گسترده ای داشت و افکار عمومی جامعه هم که تعصب خاصی روی دریاچه ارومیه دارند و به دلیل کوتاهی در حفظ و احیای این دریاچه حسابی از مسئولان  گلایه مند هستند، واکنش های تندی به این موضوع نشان دادند.

اما لیتیوم چیست و چه کارکردی در زندگی روزمره دارد؟

لیتیوم یک عنصر شیمیایی طبیعی و فلزی نرم و سبک با پگالی کم است که امروزه با گسترش تکنولوژی در زندگی بشر اهمیت بیشتری پیدا کرده و ممکن است کمیاب شود.

عنصر «Li» در جدول تناوبی به یک عنصر حیاتی در عصر امروز تبدیل شده است و برای ساخت باتری های «لیتیوم یون» مورد استفاده در بسیاری از وسایل مصرفی روزانه از جمله کامپیوتر، لپ‌تاپ، تلفن های هوشمند و خودروهای الکتریکی به کار می رود.

براساس گزارشی که وب سایت «درگون‌فلای» در ماه اوت 2021 منتشر کرده افزایش تقاضا برای لیتیوم با فراگیر شدن استفاده از باتری های لیتیومی با طول عمر بالا و ساخت وسایل نقلیه الکتریکی بر نگرانی ها برای پایان این ماده طبیعی افزوده و بنا بر برخی گزارش ها ممکن است لیتیوم در اوایل سال 2025 تمام شود، اما کشف ذخایر جدید در آفریقا، کانادا و اروپا و فناوری های نوین برای برداشت و بازیافت این فلز به عنوان جایگزین در 10 سال آینده روزنه امیدی برای جایگزینی آن است.

لیتیوم در سفره های زیرزمینی زیر بیابان های نمکین یافت می شود و از نمک و سنگ سخت به دست می آید و رسوبات منابع آبی شور عیار بالاتری از آن را تامین می کنند به طوری که اقیانوس ها حدود پنج هزار برابر بیش از خشکی این عنصر گرانبها را در خود دارند.

*محیط زیست و استخراج لیتیوم

یک نمونه از آسیب های محیط زیستی استخراج لیتیوم که در وب سایت «درگون‌فلای» به آن اشاره شده نشت مواد شیمیایی در حین استخراج لیتیوم در تبت است که آلودگی رودخانه‌ها و کشتار گسترده ماهی ها را در پی داشته است. روندی که می تواند با ورود حلال ها منابع آب آشامیدنی را نیز آلوده کند.

نشت مواد شیمیایی در حین استخراج یک تن لیتیوم به نیم میلیون گالن آب معادل دو میلیون لیتر آب نیاز دارد.

*اظهارات متخصصان

تحلیل مسعود باقرزاده‌کریمی رئیس سابق حوضه آبریز ارومیه در وزارت نیرو در روزنامه صمت کمی خیالمان را راحت می‌کند: در بیشتر دریاچه‌های شور این‌چنینی، ترکیبات کمیابی مثل لیتیوم و منگنز وجود دارد. درباره دریاچه ارومیه هم از سال‌ها پیش از وجود آن آگاهی داشته‌ایم و حداقل از دو دهه پیش مطالعاتی در این زمینه انجام و حتی حجم ذخایر و ارزش اقتصادی آن برآورد شده اما بهره‌برداری یا استخراج این مواد معدنی از شورابه‌ها امکان‌پذیر است، نه از نمک خشک. پس باید دریاچه‌ای وجود داشته باشد تا بتوان از آن لیتیوم برداشت کرد، در غیر این صورت، هزینه برداشت چندبرابر می‌شود، چون باید این نمک را ببرند و با آب محلول کنند و طی فرایندهای تقطیر چندمرحله‌ای، ماده معدنی مدنظر را استحصال کنند. بنابراین اگر قرار بود از این جا مواد معدنی برداشت شود، بهتر این بود که دریاچه آب داشته باشد.

با این خبرها امیدوار می شویم که طرح تبدیل دریاچه ارومیه به معدن لیتیوم، احتمالا صحت ندارد و اصلا شدنی نیست.

با یک متخصص آب نیز گفتگو می‌کنیم. دکتر کامران زینال زاده با تایید وجود ذخایر بسیار ‏ارزشمند مواد معدنی در این پهنه آبی می‌ گوید: براساس آخرین تحقیقات انجام شده تنها روش فنی ‏استحصال مواد معدنی به ویژه استحصال ماده معدنی لیتیوم از دریاچه ارومیه، وجود شورابه است بنابراین برای استخراج ‏مواد معدنی باید دریاچه ارومیه احیا شود.

او ادامه می‌دهد: عناصر و ترکیبات شورابه دریاچه ارومیه مانند لیتیوم، نقش مهمی در تامین مواد اولیه ‏بسیاری از صنایع با قابلیت صادراتی بودن بالا هستند اما اقتصادی‌ ترین و امکان پذیرترین روش استحصال ‏بسیاری از این ترکیبات و عناصر تنها از شورابه دریاچه است، به عبارت بهتر فقط با حفظ آب دریاچه ‏ارومیه امکان بهره مندی از پتانسیل‌های آن مقدور است. ‏

*نه تصمیمی بوده، نه مجوزی صادر شده

در ادامه اظهارنظرها پیرامون این موضوع دکتر «حجت جباری»، سرپرست مرکز مدیریت هماهنگی و ارزیابی احیای دریاچه ارومیه هم در گفتگو با ایسنا اعلام کرده است، نمی دانم این صحبت ها از کجا و بر چه اساسی مطرح شده، اما با توجه به سابقه مطالعاتی و اجرایی در حوضه دریاچه ارومیه، می توانم بگویم که خشکاندن این دریاچه برای برداشت لیتیوم  صحت ندارد.

وی افزوده است، وضعیت فعلی دریاچه و کاهش سطح آن به دلایل متعددی همچون کاهش بارندگی است و اگر قرار بود دولت آن را تبدیل به معدن لیتیوم کند که میلیاردها تومان برای احیای آن هزینه نمی کرد.

جباری می‌افزاید: هم اکنون به طور طبیعی رسوبات نمکی خشک دریاچه برای تامین نیاز برخی کارخانه ها برداشت می شود اما لیتیوم در شورابه وجود دارد و تا جایی که من اطلاع دارم، هیچ تصمیم یا مجوزی هم برای برداشت آن وجود نداشته است.

دریاچه ارومیه با وسعت به طول ۱۴۰ کیلومتر از شمال به جنوب و عرض ۸۰ کیلومتر از شرق به غرب کشیده شده است و با ‏مساحتی که در کل به ۵ هزار و ۲۰۰ کیلومتر مربع می‌رسد تا قبل از دو دهه‌ی اخیر، پس از دریای خزر بزرگترین ‏دریاچه‌ی آب شور دنیا بوده است. اما از دهه هفتاد شمسی تا کنون حدود ۹۰ درصد این دریاچه ‏خشک شده و از بین رفته است.

از ۱۳۵۶ سازمان جهانی یونسکو این دریاچه و زیست‌ بوم آن را جزو آثار طبیعی و حفاظت شده‌ جهان ‏به ثبت رسانده و همچنین این دریاچه از ۱۳۴۶ به عنوان پارک ملی و به همراه جزایر کبودان و ‏قویون داغی جزو مناطق حفاظت شده اعلام شده است.

حدود یک هفته پیش نیز ناسا تصویری از دریاچه ارومیه منتشر کرد که تصویر، شبحی از دریاچه بود، خشک و بی‌آب، بی‌جان و بی‌رمق، گویی که انگار هیچ‌گاه نبوده و جانی در بدن نداشته است.

انتهای پیام/