محمد مهدی سیدناصری/ هفته ملی کودک در سال ۱۴۰۱ با شعار حال خوش کودکی، رنگ خوش زندگی هم‌زمان با ۱۶ مهر (روز جهانی کودک) آغاز می‌شود و تا جمعه ۲۲ مهر ادامه می‌یابد. پوستر هفته ملی کودک با تاکید بر حق داشتن تفریح و سرگرمی همه‌ی کودکان طراحی شده است. در ماده ۳۱ کنوانسیون حقوق کودک به ابعاد فرهنگی، هنری از جمله کلیه زمینه‌هایی که موجبات تفریح و آرامش و در نتیجه، پرورش خلاقیت‌های مناسب کودک را فراهم می‌آورد، اشاره شده و کشورهای عضو، موظف به محترم شمردن و فراهم نمودن و توسعه بخشیدن چنین حقی شده‌اند. وظیفه حاکمیت تضمین اعمال و اجرای حق تفریح، بازی و مشارکت در فعالیت‌های فرهنگی هنری کودکان بخصوص کودکان کار می‌باشد و ضروری است دولت فضاهای مناسب و متعددی را برای بازی همه‌ی کودکان فراهم کند.

*تاریخچه روز جهانی کودک

تاریخچه روز جهانی کودک، به طور رسمی به سال‌های پس از جنگ جهانی دوم بازمی گردد. اما ایده برگزاری روز جهانی کودک، به «کنفرانس جهانی برای رفاه کودکان» که بین نمایندگان ۵۴ کشور در ماه اوت سال ۱۹۲۵ میلادی در ژنو برگزار شد، تا منشوری در دفاع از حقوق کودکان تصویب کنند، باز می‌گردد. به طور رسمی تاریخچه روز جهانی کودک، به سال‌های پس از جنگ جهانی دوم بر می‌گردد. در سال ۱۹۵۲ میلادی سازمان آمریکایی برای رفاه کودکان، سازمان ملل متحد را فراخواند تا روزی را به عنوان روز جهانی کودک برگزار کند. سازمان ملل متحد این پیشنهاد را پذیرفت و در تاریخ ۲۱ سپتامبر ۱۹۵۴، در جریان نهمین مجمع عمومی سازمان ملل این مجمع به صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) ماموریت داد تا یک روز در سال را به مناسبت روز جهانی کودک برگزار کند.

۲۰ نوامبر از سوی سازمان ملل متحد روز جهانی کودک نامگذاری شده است. اهدافی برای تعیین این روز وجود داشت که شامل تشویق کردن کودکان در همه نژاد‌ها، جمعیت‌ها و مذهب‌ها بود تا زمان بیشتری را در کنار هم سپری کنند، یکدیگر را بشناسند و تفاوت‌های هم را محترم بشمارند. همچنین دولتمردان را در سراسر جهان سوق می‌داد که توجه بیشتری به رفاه و شادکامی کوچکترین شهروندان خود داشته باشند. یکی دیگر از اهداف مهم این بود که همه کودکان بتوانند به تحصیلات دسترسی داشته باشند و به مدرسه بروند. افزایش آرامش و احترام و رفع نگرانی محیطی برای کودکان نیز جزء اهداف روز جهانی کودک محسوب می‌شود.

روز جهانی کودک در بیش از ۵۰ کشور جهان در تاریخ اول ژوئن جشن گرفته می‌شود اما این روز از سوی یونیسف ۲۰ نوامبر تعیین شده است. اگر چه روز جهانی کودک در تاریخ ۲۰ نوامبر است اما هر کشوری که در این فستیوال‌ها شرکت می‌کند، تاریخ مخصوص به خودش را جدا از هدف اصلی دارد. مثلا در کشور کوبا روز کودک در تاریخ ۲۳ دسامبر است، یعنی سومین یکشنبه ماه جولای؛ و در لهستان اول ماه ژوئن به این روز اختصاص داده شده است. روز کودک در نیوزلند در اولین یکشنبه ماه مارچ، تایوان و هنگ گنگ چهارم آوریل، بنگلادش ۱۷ مارچ، فلسطین پنجم آوریل، ترکیه ۲۳ آوریل، کره جنوبی و ژاپن پنجم مِی، اسپانیا و انگلیس دومین یکشنبه ماه مِی برگزار می‌شود.

در کشور عزیزمان ایران نیز روز ۹ اکتبر به عنوان روز جهانی کودک طی جلسه‌ای بین نمایندگان آموزش و پرورش، سازمان بهزیستی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و برخی دیگر از نهادها تشکیل و در نهایت، اعلام شد اما در ادامه این تاریخ، به ۸ اکتبر برابر با ۱۶ مهرماه تغییر یافت. تصمیم این گروه به دفتر یونیسف در ایران اطلاع و به عنوان روز جهانی کودک در ایران به رسمیت شناخته شد و بعد از تصویب شورای فرهنگ عمومی این روز به تقویم رسمی کشور اضافه شد.

طبق ماده ۷۹ قانون کار، به کار گرفتن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام ممنوع است و طبق ماده ۸۰ قانون مزبور کارگری که سنش بین ۱۵ تا ۱۸ باشد کارگر نوجوان نامیده می‌شود و طبق ماده ۸۴ همین قانون در مشاغل و کارهایی که به علت ماهیت آن یا شرایطی که کار در آن انجام می‌شود برای سلامتی یا اخلاق کارآموزان یا نوجوانان زیان‌آور است حداقل سن کار ۱۸ سال تمام است و تشخیص این امر با وزارت کار و امور اجتماعی است. به این ترتیب اگر منظور از کودک کار کودکی باشد که از نظر قانونی به کار گماردن وی ممنوع بوده ولی با این حال به کار گمارده می‌شود باید کودک کار را کودک زیر ۱۵ سال تعبیر کنیم. دلیل این که قانونگذار اشتغال به کار کودک زیر ۱۵ سال ممنوع اعلام می‌کند آن است که اولا اطفال باید در این سن مشغول به تحصیل باشند تا بتوانند آینده خود و کشورشان را بسازند و اشتغال به کار باعث می‌شود که کودک نتواند آینده شغلی مناسبی داشته باشد.

کودک در این دوره از زندگی خود بیش از آن که مستعد کار باشد مستعد تحصیل است و والدین مکلف هستند زمینه تحصیل وی را فراهم کنند و از این جهت الزام قانونی دارند و حتی قانونگذار برای والدینی که مانع از تحصیل کودکان خود شوند یا از تامین هزینه تحصیل آنان امتناع ورزند ضمانت اجرای کیفری تعیین کرده است. ساختار شخصیتی کودک بیش از آن که در یک محیط شغلی شکل بگیرد در یک محیط تحصیلی شکل می‌گیرد.

کودک در محیط تحصیل آداب اجتماعی زندگی را در کنار مهارت‌هایی که از نظر علمی کسب می‌کند می‌آموزد. او یاد می‌گیرد که راه بهتری را برای زندگی در پیش بگیرد و آینده بهتری را برای خود رقم بزند و قطعا نوع آینده‌ای که وی برای خود ترسیم می‌کند در آینده فرزندان وی نیز موثر خواهد بود. او باید در این سن با یادگیری علم بتواند در آینده جامعه خود نقش موثرتر و مهم‌تری را ایفا کند و اشتغال به کار همه این فرصت‌ها و امیدها و آرزوها را از وی می‌گیرد و آینده تاریکی را برای وی رقم می‌زند و وی را گرفتار می‌کند و امکان و زمینه رشد اجتماعی و علمی را از وی سلب می‌کند.

ثانیا کودکی که در سنین پایین‌تر مشغول به کار می‌شود از نظر جسمی و روحی و روانی دچار مشکل می‌شود و از نظر فیزیکی در معرض ابتلا به انواع بیماری‌ها قرار می‌گیرد و بدن وی خمیده و فرسوده و دچار پیری زودرس می‌شود. او در این سن به طراوت و شادابی نیاز دارد. او به بازی و تفریح نیاز دارد و اشتغال به کار همه این فرصت‌ها را از وی می‌گیرد. در ماده ۳۱ کنوانسیون حقوق کودک به ابعاد فرهنگی، هنری از جمله کلیه زمینه‌هایی که موجبات تفریح و آرامش و در نتیجه، پرورش خلاقیت‌های مناسب کودک را فراهم می‌آورد، اشاره شده و کشورهای عضو، موظف به محترم شمردن و فراهم نمودن و توسعه بخشیدن چنین حقی شده‌اند. روح و روان دو کودک را مقایسه کنید که یکی از صبح تا شب مشغول کار است تا لقمه نانی را به دست آورد و در این راه انواع مصائب و ناراحتی‌ها را تحمل کند و از رشد اجتماعی باز بماند و دیگری در رفاه و آسایش مشغول تحصیل و تفریح و مسافرت است تا روح خود را هم از جهت علمی پرورش دهد و هم از جهت آسایش ناشی از تفریح. قطعا روح و روان کودک دوم با نشاط‌تر و لطیف‌تر است تا اولی.

شخصیت فرد در دوران کودکی شکل می‌گیرد حال اگر کودکی به کار گماشته شود، شخصیت او نیز همان طور شکل خواهد گرفت و مسلما با سایر کودکانی که روند زندگی طبیعی با همسالان خود طی می‌کنند متفاوت خواهد بود. کودکی که در دنیای کار بزرگ شده است چه از لحاظ روحی و چه از لحاظ جسمی دچار مشکلات جسمی زیادی خواهد بود، و به انواع بیماری‌های جسمی مانند پیری زودرس مبتلا خواهند شد.

هر فردی در سن پایین نیاز دارد تا کارهای خلاقانه بکند و به بازی و تفریح بپردازد کودکان کار این فرصت‌ها را ندارند و تمام وقت ان‌ها به کارکردن می‌گذرد. روز جهانی کودک تنها برای جشن گرفتن و شادی کودکان نیست، بلکه هدف از نامگذاری و برنامه‌های آن آگاهی بخشی به کسانی است که در سراسر جهان خشونت را در قالب سوء استفاده، استثمار و تبعیض تجربه کرده‌اند یا آن را به وجود آورده‌اند. در برخی کشوها کودکان به عنوان کارگر مورد استفاده قرار می‌گیرند یا مشغول درگیری‌های مسلحانه و زندگی در خیابان‌ها هستند. در حال حاضر، بیش از ۱۵۳ میلیون کودک بین ۵ تا ۱۴ سال وجود دارند که مجبور به کار کردن هستند.

بعد از گذشت ۲۰ سال که از پیوستن جمهوری اسلامی ایران به پیمان نامه حقوق کودک به عنوان یکی از قابل قبول‌ترین اسناد حقوق بشری در جهان معاصر می‌گذرد، سازمان‌های بین المللی به همراه دولت‌ها به دنبال حذف کار کودک به عنوان یکی از رویاهای بشر هستند اما در ایران شاهد بروز نسل جدیدی از کودکان کار هستیم؛ کودکان کار که خشمگین‌تر و طلبکارتر از گذشته هستند و این خود شروع همان راهی است که به سمت خشونت، بزهکاری و گنگ‌های خلافکاری و… می‌انجامد. یکی از بزرگترین معضلات و مشکلات بعد از گذشت چند دهه نداشتن آمار درست و دقیقی از تعداد کودکان کار در سطح کشور عزیزمان ایران است؛ که یکی از دلایل آن‌عدم همکاری نهادهای مسئول و متولی برای این معضل می‌باشد و این در حالی است که با اینکه سیزده نهاد مختلف مسئول رسیدگی به کار کودکان هستند، جای تعجب دارد که هنوز متولی مشخصی مسئول پاسخگویی به این معضل اجتماعی نیست و مشکل دیگر کودکان کار این‌جاست که هیچ نهادی مسئولیت آن‌ها را قبول نمی‌کند که جای تاسف دارد.

هفته ملی کودک می‌تواند فرصت مناسبی برای توجه بیشتر به کودکان بخصوص کودکان کار و تبیین حقوق آنان به عنوان شهروندان فردا باشد. انسان‌های موفق امروز، کودکان آگاه دیروز بودند و کودکان موفق امروز، شهروندان توسعه‌یافته جامعه فردا خواهند بود. کودکان، برکت زندگی و سرمایه‌های آینده جامعه به شمار می‌آیند.

آنان برای رشد و بالندگی خود، نیازها و در مفهوم دقیق‌تر حقوقی دارند که باید به درستی به آن پرداخت. با توجه به نقش بی‌بدیل خانواده در بالندگی شخصیت کودک، پیش از همه، پدر و مادر‌ها، مربیان و معلمین و سپس جامعه باید این حقوق را به خوبی بشناسند و خود را مکلف به پاس داشت آن بدانند. روز جهانی کودک بهانه‌ای برای ورود به جهان کودکان است؛ برای ورود به این جهان باید آگاهی‌های خود را فراموش کنیم و با ناآگاهی‌های کودکانمان همراه شویم. «آینده» را انسان‌هایی می‌سازند که «امروز» کودک‌اند، کودکان ما «امروز» نیاز دارند که خوب زندگی کنند و به حقوق‌شان برسند.

انتهای پیام/