محمدعلی خالق نژاد/ در آستانه دو انتخابات سرنوشت ساز مجلسین خبرگان رهبری و شورای اسلامی قرار داریم و بحث مشارکت از مهمترین مباحث روز می باشد که در تمامی مجالس و محافل مورد بحث و کنکاش قرار می گیرد.

لذا هدف از نگارش این سطور در مورد مشارکت و نقش آن در سرنوشت انسان است. برای شروع مطلب ابتدا ارائه تعریفی از مشارکت ضروری به‌ نظر می‌رسد. مشارکت از نظر لغوی به معنی شرکت کردن است. مشارکت نوعی رفتار با مردم است که آنان را وادار می‌سازد تا بر حوادث و مسائل مستحدثه  موثر بر زندگی‌شان تاثیرگذار باشند به همین خاطر باید از آزادی کامل و ازجمله حق اظهار نظر برخوردار گردند که واجد اهمیّت و ارزش خاصّی تلقی می‌شود و مردم نیز باید در احقاق حق خویش احساس مسئولیّت و مشارکت داشته باشند زیرا مشارکت در سرنوشت فردی و جمعی نه تنها یک حق بلکه یک وظیفه شرعی و الهی است. 

به همین منظور در اسلام مشارکت اهمیّت بسزایی داشته و مشارکت انسان‌ها را ضامن بقای اجتماعی تلقی نموده و جوامعی را که مشارکت می‌کنند جوامعی پویا می‌داند که با سرنوشتشان ارتباط وثیقی دارد و حتّی در قرآن نیز به آن تاکید شده است: اِنَّ الله لا یُغَیِّرو ما بِقَومِ حَتّی یُغَیِّروا ما بِاَنفُسِهِم (رعد۱۱).

در هر جامعه شهری یا روستایی که مشارکت در سطح بالایی وجود داشته باشد توسعه و عمران و آبادانی در آن حتمی است. زیرا برنامه توسعه‌ای در صورتی موفق خواهد شد که متولیان امر با نیازهای مردم و سلایق آنها آشنا باشند و در برنامه‌ها و تصمیم گیری‌ها سهیم‌شان سازند. حال با شرح مقدمه‌ای در مورد مشارکت باید اذعان نمود که مشارکت انواع متفاوتی دارد که هر کدام دارای کارویژه مخصوص خود هستند. 

مشارکت اجتماعی، مشارکت اقتصادی (توسعه‌ای)، مشارکت سیاسی، مشارکت فرهنگی، اجتماعی و... پرداختن به تمامی انواع مشارکت بحثی طولانی بوده که بحث و کنکاش در تمام موارد آن نیازمند  فرصتی جداگانه بود و در این نوشتار نمی‌گنجد. لیکن به‌طور اجمال و اختصار به دو نوع مشارکت سیاسی (انتخاباتی) و اقتصادی (توسعه‌ای) که در بازه زمانی فعلی کاربرد داشته و به هم مرتبط می باشند  پرداخته می‌شود. 

در بعد مشارکت سیاسی می توان به مبحث انتخابات که نمود بارز مشارکت است اشارتی می‌شود: 

حضور گسترده مردم و مشارکت لازم و ملزوم یکدیگر بوده و هر یک بدون وجود دیگری معنا و مفهومی نخواهد داشت به‌گونه‌ای که در هر مشارکت و حضور گسترده‌ای که مردم در صحنه حاضر و ناظر بوده اند یقیناً در آن بخش‌ها و زمینه‌ها موفقیّت‌هایی حاصل گردیده است که از نمودهای بارز آن می توان به انتخابات ادوار مختلف (مشارکت انتخاباتی) اشاره می‌شود که با حضور گسترده و آگاهانه مردم همراه بوده و موجب تحقّق و تجلی خواست و اراده ملّت شده است.

احساس مسئولیت همگانی و مشارکت بالا در حق تعیین سرنوشت خود تاثیر بسزایی هم در حوزه داخلی از نظر مشروعیت بخشی و مقبولیت دهی به نظام و هم به لحاظ بین المللی افزایش توان مانور کارگزاران خارجی دارد مضافاً اینکه می تواند از ابعاد مختلف زمینه کارآمدی سیستم سیاسی را فراهم کند چرا که همان طوری که توضیح داده شد کارآمدی یک سیستم سیاسی تا اندازه زیادی در ارتباط با توان آن نظام در نیل به اهداف و برنامه های ترسیم شده برای خود ارزیابی می شود. مشارکت انتخاباتی علاوه بر همگامی و همراهی سراسری و ادای وظیفه کشور به ارتقای سطح مقبولیّت و مشروعیّت انجامیده و بقا و دوام حیات سیاسی کشور را فراهم نموده و نظام را در برابر دشمنان که همواره چشم طمع به این آب و خاک دوخته اند و آسیب های احتمالی بیمه می کند و مکر مکاران و بدخواهان را به خودشان برمی گرداند.

در ادامه به مقوله مشارکت در توسعه پایدار که ارتباط مستقیمی با مشارکت سیاسی، انتخاباتی دارد اشارتی می‌شود: 

مشارکت به‌عنوان اساسی‌ترین عامل در دستیابی به اهداف توسعه به‌ویژه توسعه پایدار شهری و روستایی از طریق انتخاب و گزینش نمایندگانی کارآمد از  اهمیّت بالایی برخوردار است. توسعه پایدار با هدف برنامه‌ریزی برای حفظ ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی منطقه کمک می‌کند و در واقع باید گفت که تحقق این اهداف نیازمند تعامل و همکاری بین دولت و مردم از طریق نمایندگان منتخبشان در پارلمان امکان پذیر است. 

یکی از مسائل مهم در برنامه‌ریزی شهری و روستایی کشور بحث مشارکت پایدار در تمام بخش‌های مختلف برنامه‌ریزی است. حضور و مشارکت مردم در امر توسعه پایدار ضرورتی اجتناب ناپذیر است ولی هنوز در جامعه ما آنطور که باید نهادینه نشده است.

لیکن با حضور فعالانه نمایندگان مردم در پارلمان و تصویب قوانین مناسب از جمله اقداماتی است که ضرورت مشارکت را با محوریّت توسعه پایدار جهت رفع مشکلات عدیده شهرها و روستاها آشکار می‌سازد. نقش مشارکت مردم در توسعه و رابطه متقابل دولت و مردم مشارکت‌کننده در امر توسعه یکی از عوامل بسیار مهمی است که باید در هر برنامه اقتصادی، فرهنگی و... مورد توجه واقع شود. مشارکت به‌عنوان مهم‌ترین اهرم در توسعه پایدار شهری و روستایی به شمار می‌رود به‌طوری که بدون داشتن نماینده ای فعال و درد آشنا و از جنس مردم در پارلمان و مشارکت مردم توسعه پایدار امکانپذیر نخواهد بود. بنابراین تاثیر مشارکت بر توسعه پایدار  را می‌توان از ضروریات اقداماتی جهت مشارکت مردم در امور  دانست که خود تاکید دارد که توسعه پایدار یک مفهوم بنیادی است که نقش بسزایی در توسعه پایدار شهری و روستایی  دارد. لذا همچنانکه در صدر نوشتار قید شد برای تحقق این امر حضور آگاهانه و مشارکت حداکثری مردم در انتخابات و انتخاب نماینده ای اصلح که زبان گویای موکلان خود باشد ضرورتی اجتناب ناپذیر به نظر می رسد.

انتهای پیام/