فاطمه حاجی‌زاده / در ادبيات رسانه‌اي واژه‌اي به نام «برجسته‌سازي» از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برجسته‌سازي در تلاش براي اولويت‌گذاري در ارايه خبر يا هر موضوع دیگری است. در این تاکتیک با بزرگ و كوچك‏نمايي رويدادها، موضوعات در ذهن مخاطب برجسته می‌شود، در واقع نوعی القاي ديدگاه به مخاطب است.

امروزه این مهم در شبکه‌های مجازی با «ترند» يا «هشتگ» خودنمایی می کند و توانسته در مقاطع مختلف تاثیرگذار باشد.

از جمله مواردی که می‌توان اشاره کرد موضوع وضعیت بحرانی «دریاچه ارومیه» است به طوری که هشتگ مرتبط با دریاچه ارومیه جزو ترندهای اول تا سوم توییتر ایران در روزهای اخیر بوده است.

این روزها خشکی دریاچه ارومیه باز هم نقل محافل شده؛ از مجلس که خبر تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه از آن به گوش می‌رسد، تا کارزاری که می‌خواهد به داد دریاچه رو به احتضار ارومیه برسند.

دلیل آن وضعیت اسفناک دریاچه ارومیه است، بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال گذشته تراز آب دریاچه ارومیه ۶۳ سانتی‌متر کاهش یافته است. وسعت این دریاچه هم نسبت به زمان مشابه سال گذشته، یک هزار و ۲۴۱ کیلومتر مربع کاهش نشان می‌دهد.

مطالعات نشان می‌دهد در 12 هزار سال گذشته هیچ‌وقت دریاچه ارومیه خشک نشده بود حتی در زمانی که بارش‌ به کمترین میزان(180 میلی‌متر) رسیده‌ بود. بنابراین باید دلیل این اتفاق را در عوامل غیرطبیعی جستجو کنیم. وضعیت دریاچه ارومیه بعد از 2008 به سمت وخامت رفت و در 2014 به بدترین وضعیتی خود در 100 سال اخیر رسید و تراز دریاچه در 20 سال 8 متر افت پیدا کرد.همچنین با شکست هیدرولوژیکی در ایران، آب ورودی به دریاچه 52 درصد کاهش پیدا کرد.

بر اساس اطلاعات آماری که به تازگی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی با بررسی وضعیت استان آذربایجان غربی در سال 98 انجام داده‌است، نشان می‌دهد که 17 درصد تولید ناخالص داخلی آذربایجان‌غربی از کشاورزی بوده اما 89 درصد آب مصرفی استان در این بخش است. یعنی به خاطر تولید حدود کمتر از 500 میلیون دلار محصولات کشاورزی، چهار میلیارد و 51 میلیون متر‌مکعب آب در آذربایجان‌غربی مصرف شده‌است.

در سال 1400 بود که دیگر مشخص شد برنامه‌های دولت روحانی برای احیای دریاچه ارومیه ناکام مانده و وسعت و حجم آب آن به نسبت سال گذشته به شدت کاهش یافته است. رئیس مرکز ملی خشکسالی نیز حالا پیش‌بینی کرده ماه‌های مهر و آبان کم‌بارش‌ترین ماه‌های نیم قرن اخیر باشند.

از سوی دیگر معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب آذربایجان‌غربی نیز اخیرا در این باره به ایرنا گفتە است: «ارتفاع این دریاچه نسبت به بیشترین تراز ثبت شده برای آن که در سال ۱۳۷۴ رخ داده است، بیش از ۷.۷ متر کاهش یافته است.» به گفته این مسئول میزان حجم آب دریاچه ارومیه به ۲.۹۸ میلیارد متر مکعب رسیده که نسبت به سال گذشته حدود ۲ میلیارد متر مکعب کاهش دارد.

زمانی که حسن روحانی سکان دولت یازدهم را در دست گرفت احیای دریاچه ارومیه را از مهم‌ترین اولویت‌های دولت خود اعلام کرد.اما حالا تازه‌ترین آمارها حاکی است که وضعیت این دریاچه به نسبت سال های پیش وخیم‌تر شده و تقریبا به همان شرایط پیش از آغاز طرح احیای آن بازگشته است.

خبرگزاری ایسنا چهارشنبه ۱۷ شهریور 1400 از قول مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی گزارش داد، تراز آب دریاچه ارومیه به نسبت زمان مشابه در سال گذشته ۶۳ سانتی‌متر کاهش یافته است.

پائین رفتن تراز آب دریاچه باعث شده که وسعت آن از ۳۶۵۵ کیلومتر مربع در سال گذشته به ۲۱۹۴ کیلومتر مربع کاهش یابد.

بر این اساس و اگر این آمار دقیق باشد، وسعت دریاچه ارومیه به نسبت سال گذشته هزار و ۴۶۱ کیلومتر مربع کاهش یافته که به معنای از دست رفتن حدود یک چهارم آن است.

این وضعیت نگران‌کننده در آماری که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی از میزان کاهش حجم آب دریاچه ارومیه ارائه کرده نیز آشکار است.

حجم آب دریاچه ارومیه میانه شهریور سال پیش چهار میلیارد و ۸۸۰ میلیون متر مکعب بوده که در مدت مشابه در سال جاری ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب کمتر شده است.

در سال ۹۸ پس از بارندگی‌های قابل ملاحظه بهاره وضعیت دریاچه ارومیه به نسبت سال‌های قبل بهبود یافت اما بسیاری از کارشناسان نقش خشکسالی و کمبود بارندگی در کاهش آب دریاچه را ناچیز ارزیابی می‌کنند و علت اصلی این وضعیت را سو‌ءمدیریت و سیاست‌های مخرب در دهه‌های اخیر می‌دانند.

وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه به طور عمده ناشی از سدسازی‌های بی‌رویه در حوزه آبریز آن، برداشت بیش از حد آب در مناطق اطراف و دستکاری‌های غیرکارشناسی در ساختار دریاچه است.

عیسی کلانتری، رئیس پیشین سازمان حفاظت محیط زیست و دبیر وقت ستاد احیای دریاچه ارومیه مرداد ۹۸ گفته بود که: «طبق بررسی‌های انجام شده، ۱۸ درصد دریاچه ارومیه به دلیل شرایط اقلیمی و ۸۲ درصد آن نیز به دلیل مدیریت غلط انسانی خشک شده است.»در عین حال همچنان که بارندگی قابل توجه در بهار ۹۸ به افزایش اندک حجم آب دریاچه ارومیه منجر شد، کاهش بارش هم می‌تواند وضع را از این که هست بدتر کند. این سناریویی است که در ماه‌های آینده انتظار آن می‌رود.

* کارزار «درخواست احیای دریاچه ارومیه»

در این میان اما کارزار «درخواست احیای دریاچه ارومیه» را تاکنون 38 هزار و 770 نفر امضا کرده‌اند. در این کارزار که نهم خرداد کلید خورده و تا 9 مرداد ادامه دارد، جمعی از حامیان محیط زیست خطاب به رئیس جمهور، رئیس مجلس و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، مطالبه‌شان را در سه جمله مختصر بیان کرده‌اند: «با سلام. احتراما تقاضا می‌شود احیای دریاچه ارومیه را در دستور کار خویش قرار دهید. همانگونه که مستحضرید آب نقشی حیاتی در زندگی انسان‌ها دارد. بیایید به فکر سلامت زمین، خودمان و به فکر نسل‌های آینده باشیم. با تشکر.»

امضای این مطالبه که با هشتگ احیای دریاچه ارومیه فراگیر شده، از شنبه شب به توییتر کشیده شده و شدت گرفته است. ده‌ها کاربر درباره این دریاچه و لزوم نجات آن نوشته‌اند و عکس‌ها و طرح‌هایی با این موضوع منتشر کرده‌ و کاربران بسیاری هم در توییتر و اینستاگرام، عکس پروفایلشان را به طرحی مشترک از دریاچه خشکیده ارومیه اختصاص داده‌اند.

توفان توییتری تا آنجا پیش رفت که سه هشتگ مرتبط با دریاچه ارومیه ترندهای اول تا سوم توییتر ایران شدند. در آخرین توییت‌ها یکی از کاربران با انتشار تصویری هوایی نوشته: «فاصله دریاچه ارومیه تا دریاچه وان تقریباً 153 کیلومتر است. تفاوت معنادار دستاورد ترکیه و ایران قابل مشاهده است.» مهنا هم با انتشار تصویری از خشک شدن دریاچه ارومیه درکتاب جغرافیای سال دهم دبیرستان‌های استرالیا که در آن موضوع انتقال آب و پیامدهای آن تشریح شده این سوال را مطرح کرده است: «کدام بخش از کتاب‌های درسی ما به این موضوع مهم اختصاص داشت؟!»

نجات دریاچه ارومیه نه فقط اکنون مساله ای حیاتی برای منطقه شمال غربی و غرب کشور است که مساله ای حیاتی برای تمام ایران و کل منطقه و شاید حتی کشورهای اطراف باشد. خشک شدن این دریاچه منجر به نابودی زندگی حدود 5 میلیون نفر در نهایت خواهد شد که ناچار باید در منطقه جابه جا شوند. هم چنین این آسیب می تواند بخش های بزرگی از کشور را دچار بحران جدی زیست محیطی کند و حتی پیش بینی می شود بر روی زندگی 15 میلیون نفر تاثیر مستقیم خواهد داشت.

به نظر می رسد اکنون بیشتر از همیشه لزوم نجات دریاچه ارومیه احساس می‌شود و باید مسولان جمهوری اسلامی به سرعت و در همه ابعاد شرایط بحرانی وضعیت آبی کشور را درک و در پی رفع مشکل برآیند.

انتهای پیام/