علیرضا کیهان پور/ آذربایجان غربی در تولید پروتئین حیوانی و به ویژه گوشت سفید و سالم ماهی قزل آلا با عنایت به منابع آبی سرد و شیرین خود سالهاست که پیشتاز تولید ماهیان سردآبی درکشور است.

همجواری این استان با کشورهای هم مرز مانند ترکیه و شمال عراق زمینه مناسبی برای صادرات محصولات متنوع کشاورزی از جمله ماهی قزل آلا و آرتمیای آب شور این استان محسوب می شود و این خود یک مزیت منحصر به فرد این استان مرزی است.

وجود دریاچه ارومیه ؛ نخستین خواستگاه آرتمیای ساکن در آب شور این دریاچه بیش از سه دهه است که مطالعات، فاز پژوهشی و اجرایی  مربوط به خود را با فراز و نشیب های فراوان در زمان جهاد سازندگی پیشین و در ادامه پس از تاریخ ادغام وزارتخانه های جهاد و کشاورزی سابق پشت سر گذاشته و مدیریت شیلات و آبزیان سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان شرقی با توجه به قابلیت ها، ظرفیت ها و منابع انسانی متخصص کارآمد با تجربه در ارکان مدیریت بومی خود به خوبی در راستای سرمایه گذاری و توسعه زیرساخت های تولیدی، اشتغال زایی، ارزآوری، جلوگیری از مهاجرت روستاییان، تعمیم رشد بهینه از ظرفیت های بالقوه تکثیر و پرورش انواع آبزیان جایگاه تبدیل به اداره کل شیلات را داشته تا با استقلال اداری ، مالی و با تخصیص اعتبارت مورد نیاز و تأمین آن از بودجه های کشوری و استانی به مانند دهه ۱۳۷۰ که تشکیلات اداره کل شیلات استان نهادینه شده بود یک گام ارزنده دیگر در احیای این اداره کل بردارد.

در بخش دوم این یادداشت باتوجه به ظرفیت های تکثیر آرتمیای پرورشی در مجتمع پرورش ماهیان گرم آبی پیشین یعنی دشت فسندوز شهرستان میاندوآب این استان و صرفا در راستای اطلاع رسانی رسانه ای و ترویج فرهنگ سازی ظرفیت های فوق به اختصار در ادامه خواهد آمد که امید است مورد توجه و عنایت همه علاقمندان محترم و  به ویژه مخاطبان  گرانقدر پایگاه اطلاع رسانی " فاخته نیوز" قرار گیرد.

آرتمیا سخت پوست کوچک و ظریفی است که با زندگی در آبهای بسیار شور سازش داشته و دارای موارد کاربرد بسیار متنوعی است . استفاده از اشکال مختلف آرتمیا در آبزی پروری از مهمترین کاربردهای آن می باشد.

*نکات تولید آرتمیا در مقیاس کوچک

آرتمیا PH و سختی کربناتی(KH) بالایی را می پسندد. برای انجام تکثیر با یک سرعت بهینه PH حدود ۹ و KH بالای ۱۰ ،مورد نیاز است. آرتمیا در آب با PH و سختی کمتر نیز تفریخ می شود اما بیشتر اوقات سرعت تکثیر مناسب نیست.

 یک روش افزایش PH و KH آب برای تکثیر آرتمیا افزودن مقدار کمی بی کربنات سدیم است. روش جدید وآسانتر برای تعدیل PH آکواریوم افزودن چند قطره JUST UP است.

 همیشه آب مصرفی را قبل از افزودن آرتمیا به آن مورد آزمایش قرار می دهند تا از مناسب بودن KH و PH آن اطمینان حاصل کنند. در صورتی که حجم بالای بیومس  آرتمیای موجود در دسترس باشد که به طور منظم تکثیر می شوند بهتر است ظرف بزرگی را از آب پر کرده و PH و KH آن را به حد مورد نیاز برسانیم و سپس مقداری از این آب را برای هر تکثیر داخل دستگاه تکثیر مورد استفاده قرار دهیم.

ضروری است از ذخیره هوای محل تکثیر در طول مدتی که تخم ها تفریخ می شوند محافظت شود.

 پس از اینکه کپسول تخم ها برداشته شد آنها خاصیت شناوری طبیعی شان را از دست می دهند. در این هنگام اگر به تخم ها اجازه ته نشین شدن داده شود روی هم انباشته شده و فقط تعداد کمی از آرتمیاها از تخم خارج می شوند.

 هوادهی مناسب اکسیژن محلول در آب را به افزایش داده و دی اکسید کربن را خارج می کند.

 در صورتی که CO2 به هر دلیلی از آب خارج نشود  منجر به پایین آمدن PH و کاهش میزان بقای سیست آرتمیاها خواهد شد.

روشنایی یک فاکتور ضروری برای رشد آرتمیا است. یک آنزیم حساس نوری در تغییرات سیست حضور دارد. این آنزیم تری هالوز نام دارد که درون گلیسیرول است و بر اثر نور تحریک می شود. این ماده قندی بسیار رطوبت پسند است.

 نفوذ آب از بیرون پوسته سخت تخم به داخل آن به وسیله پدیده اُسمز منجر به شکفتن تخم و در نتیجه رهایی ناپلیوس ها می شود.

 بنابراین سراسر فرآیند تکثیر وابسته به حضور نور است. لامپ های فلئورسنت معمولی آکواریوم ها یا لامپ های تنگُستنی یا حتی روشنایی روز برای تفریخ آرتمیا کافی است و توجه شود که فقط نور قرمز در محیط نباشد.

*پیشنهاد دو روش برای پرورش سریع تر آرتمیا

پیشنهاد نخست این که آرتمیاها درون یک ظرف کوچک مانند بطری های نوشابه پرورش داده شوند. این روش با تراکم زیاد آرتمیاها نیز قابل انجام است اما تقریبا هر روز مشکلات زیادی به دلیل تغییر شوری آب ایجاد می شود. در همان ابتدای تکثیر به طور مثال آرتمیاها در یک ظرف ۲ لیتری قرار داده می شوند اما مقدار زیادی ضایعات مانند آمونیوم و نیتریت ساخته می شود. به همین دلیل ضروری است در وضعیت آب آرتمیاهای در حال پرورش هر روز تغییر داده شود. جاری کردن پیوسته آب کهنه به حالت بارش از بالای ظرف آرتمیاها ونیز افزودن مقداری آب نمک تازه مانع از رسیدن خسارت به آن ها می شود. اگر مخزنی از آب دریا دارید سعی کنید برای تغییر آب ظرف پرورشی از این آب استفاده کنید زیرا این آب سطوحی از باکتری ها  ؛جلبک ها و ترکیبات ارگانیک دارد که به رژیم غذایی آرتمیاهای در حال رشد کمک می کند. این آب را پس از استفاده برگشت ندهید زیرا سطوح آمونیوم و نیریت آن می تواند خیلی بالا باشد.

پیشنهاد دیگر استقرار یک سامانه فیلترکننده است. در این روش تعویض آب بسیار کم بوده و سیستم برای نگهداری به شرایط ویژه نیاز ندارد . اشکال این روش این است که استقرار آن در مقیاس کوچک بسیار مشکل است و نسبت به روش های قبلی با تراکم کمتری از ذخیره قابل انجام است.

 وقتی تراکم ذخیره کمتر باشد سطوح آلودگی نیز کمتر است بنابراین یک فیلتر بیولوژیکی می تواند ضایعات را فرایند کند. انجام این روش تکثیر داخل یک سطل بزرگ امکان پذیر است.

هر دوی این روش ها به شدت نیازمند گردش سریع آب همراه با هوادهی هستند.

 بهترین روش استفاده از یک دستگاه هواده نظیر هواده هایی که در فیلترهای شنی وجود دارد می باشد. این چرخش آب و ممانعت از راکد ماندن آن و نیز هوادهی  اکسیژن محلول را به آب اضافه کرده و دی اکسید کربن را از آب خارج می کند.

تغذیه آرتمیاها امری است که براثر تجربه بدست می آید. در تکنولوژی جدید از غذای آرتمیا که یک غذای مایع منحصر به فرد استفاده می شود.

مزید آگاهی بیشتر برای رشد آرتمیا  از دافنی Infusoria و سایر بی مهرگان پرورشی  استفاده می شود. درصورتی که آرتمیاها به میزان لازم تغذیه شوند مواد غذایی کمترین فرونشست را در آب خواهد داشت. غذادهی بیش از حد آرتمیاها اهمیتی ندارد زیرا آلودگی زیاد آب موجب تلفات ۱۰۰ درصدی آن ها خواهد شد.

آرتمیاها از حدود یک روز پس از مرحله تفریخ  ، غذا خوردن را آغاز می کنند. در این مدت آنها اندوخته چربی شان را تمام کرده و شروع به تغذیه از طریق فیلتر کردن آب می نمایند. وقتی آرتمیاها بزرگتر شدند با ذرات غذایی بزرگتر مانند غذاهای فلسی آکواریومی تغذیه می شوند در اینجا نیز غذادهی بیش از حد اهمیتی ندارد.

پس از گذشت چند روز از رشد آرتمیاها در ظرف پرورشی  گِل و لجن قابل توجه در دیواره های ظرف به وجود می آید. این لجن محتوی جلبک و باکتری هایی است که آرتمیاها از آن ها تغذیه خواهند کرد و ارزش غذایی فوق العاده  زیادی برای رشد آرتمیا دارد. ساختمان این لایه لجن با افزایش غذای آرتمیا توسعه می یابد.

هنگام مصرف آرتمیای بالغ شده به  عنوان یک منبع غذایی اطمینان حاصل کنید که آرتمیاها به خوبی تغذیه شده اند زیرا آن ها این مواد مغذی را به  بچه ماهی و میگو که از آنه ا تغذیه می کند انتقال خواهند داد. در برخی گونه ها مانند پروانه ماهی دریایی آرتمیای بالغ بخش بزرگی از رژیم غذایی آن را در آکواریوم تشکیل می دهد بنابراین ضروری است آرتمیاها تا حد امکان دارای ارزش غذایی زیادی باشند.

آرتمیاهای بالغ شده را در سردخانه نگهداری  کرده. زیرا درجه حرارت پایین تر فعالیت های حیاتی آنها را کاهش داده و همچنین باعث کاهش سمیت آمونیاک حاصل از مواد دفعی شان می شود. حدود یک تا دو ساعت قبل از این که آن ها را به تغذیه ماهی برسانید به تعداد مورد نیاز  آرتمیاها را خارج کرده و آنها را در یک ظرف محتوی سوسپانسیون غلیظ از غذای آرتمیا قرار دهید. این کار شما را مطمئن خواهد ساخت که وقتی آن ها به تغذیه ماهی می رسند سرشار از مواد مغذی خواهند بود.

تکثیر و پرورش آرتمیا برای سالیان طولانی است که در مقیاس آبزی پروری تجاری انجام می پذیرد. با این حال انجام آن در  مقیاس کوچک و خانگی کاری بسیار دشوار است. اما با انجام آزمایشات مختلف می توانید به روشی دست یابید که برای پرورش ماهی در آکواریوم بی نظیر باشد.

 تکثیر آرتمیا به منظور تغذیه ماهی کار ساده ای نیست اما با بردباری می توان به نتایج ارزشمندی دست یافت. این کار نه تنها هزینه خرید غذای زنده را کاهش می دهد بلکه توانایی و سلامتی ماهی و میگوی پرورشی در مرحله حساس آغازین (استارتر) تغذيه را افزایش خواهد داد.

انتهای پیام/