شفیع بهرامیان-روزنامه‌نگار
️سرریز یا انفجار توقعات و انتظارات فزاینده جامعه، به وضعیتی گفته می‌شود که در آن، به‌دلیل تغیر و تحولات سیاسی یا تبلیغات انتخاباتی برای جذب آرای مردم و یا افزایش سریع درآمدهای دولت از محل صادرات محصولات خام، انتظارات و خواسته‌های مردم از دولت به سرعت افزایش می‌یابد و فراتر از توانایی‌ها و ظرفیت‌های موجود دولت برای پاسخگویی قرار می‌گیرد. علاوه براین عوامل مختلف دیگری چون توسعه فناوری، جهانی‌شدن، افزایش سطح آگاهی عمومی، رشد نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی و نیز تغییرات در ساختار خانواده و جامعه می‌تواند از متغیرهای وقوع این پدیده باشد.
️در عصر اطلاعات و ارتباطات، شاهد افزایش چشمگیر توقعات مردم از دولت‌ها هستیم. این انفجار توقعات، ریشه در تحولات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی گسترده‌ای دارد و بر نحوه عملکرد حکومت‌ها و روابط آنها با مردم تأثیر بسزایی می‌گذارد.
امروزه دسترسی آسان به اطلاعات و اخبار از طریق رسانه‌های مختلف، باعث شده است که مردم نسبت به حقوق انسانی و وظایف خود آگاه‌تر شوند و انتظار خدمات بهتر و شفافیت بیشتری از دولت‌های خود داشته باشند. توسعه فناوری‌های آنلاین و ظهور شبکه‌های اجتماعی، به مردم امکان داده است تا به راحتی نظرات خود را بیان کنند و با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. این امر باعث شکل‌گیری جامعه مدنی پویاتر و مطالبه‌گرتر شده است.
️بهبود شرایط اقتصادی و افزایش سطح زندگی در برخی کشورها، توقعات مردم را از حکومت برای تأمین رفاه بیشتر نیز افزایش داده است.
تغییر نگرش‌ها و ارزش‌ها در جوامع، به ویژه در میان نسل جوان، باعث شده است که مردم در زمانی کوتاه، به دنبال دولت‌های صادق، پاسخگو، کارآمد و مبتنی بر مشارکت عمومی باشند.
️انفجار توقعات فزاینده جامعه البته می‌تواند پیامدهای ناخواسته‌ای به‌بار آورد. معمولا دولت‌ها با فشار فزاینده‌ای برای پاسخگویی به مطالبات مردم مواجه بوده و عدم توانایی در برآورده کردن توقعات مردم، می‌تواند به کاهش مشروعیت آنها و در برخی موارد مشکلات جدی از جمله افزایش بی‌اعتمادی و بی‌ثباتی سیاسی و اجتماعی منجر شود.
در برخی موارد نیز انفجار توقعات فزاینده منجر به تغییرات بنیادین در ساختار دولت‌ها و یا سقوط آنها شده است. می‌توان انقلاب سال ۱۹۷۹ مردم ایران و جنبش‌های موسوم به بهار عربی در ۱۵ سال گذشته و حتی سقوط دو هفته قبل دولت بنگلادش را در همین چارچوب ارزیابی کرد.
️برای مواجهه با پدیده انفجار توقعات فزاینده مردم، دولت‌ها می‌توانند از برخی راهکارها بهره گیرند؛
دولت‌ها باید با افزایش شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها و پاسخگویی به مطالبات مردم، اعتماد آنها را جلب کنند. ایجاد سازوکارهای مشارکت همه آحاد جامعه بعنوان شهروندان برابر در مناصب دولتی و تصمیم‌گیری‌های مهم، می‌تواند به کاهش شکاف بین دولت‌ها و مردمشان کمک کند.
بهبود عملکرد دولت در ارائه خدمات عمومی و مبارزه با فساد، می‌تواند به افزایش رضایت مردم منجر شود.
ارتقای سطح آگاهی عمومی در مورد مسائل سیاسی و اجتماعی، می‌تواند به مردم کمک کند تا مطالبات خود را به صورت منطقی و مسالمت‌آمیز مطرح کنند.
حمایت از توسعه جامعه مدنی و سازمان‌های مردم‌نهاد، می‌تواند به تقویت نظارت بر حکومت و افزایش مشارکت مردم در امور عمومی کمک کند.
وقوع پدیده انفجار توقعات فزاینده مردم، یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر در عصر حاضر است. دولت‌هایی که بتوانند با این پدیده به صورت هوشمندانه و مؤثر برخورد کنند، موفق‌تر خواهند بود. برای مقابله با این چالش، حکومت‌ها باید به دنبال ایجاد تعادل بین حفظ ثبات و پاسخگویی سریع به مطالبات مردم باشند.
️در ایران حال حاضر نیز شاید پاسخ به این سئوالات مهم که چه عواملی باعث شده است توقعات مردم از دولت تازه مستقر در حال حاضر افزایش یابد و آیا وعده‌های کاندیدای پیروز در باب بهبود مشارکت اقوام و اقشار مختلف مردم کشور در کابینه و قدرت، حذف فیلترینگ، تجدیدنظر در قوانین مربوط به پوشش و حجاب، بهبود روابط و تجارت بین‌الملل، مهار تورم و ارتقای نسبی رفاه و وضع معیشتی مردم و امثال این وعده‌ها اگر در این دوران جدید جنبه عملیاتی به‌خود نگیرد می‌تواند در مردمی که بسیار کم‌تحمل‌تر از قبل شده‌اند به وقوع پدیده انفجار توقعات فزاینده منجر شود؟ چگونه می‌توان مشارکت مردم را در تصمیم‌گیری‌های سیاسی و سهم آنان را در کیک قدرت افزایش داده و چه موانعی بر سر راه شفافیت و پاسخگویی دولت در کشور وجود دارد؟
و اینکه چه راهکارهایی برای بهبود عملکرد دولت در برابر مردم در کوتاه مدت وجود دارد؛ پاسخ به این سئوالات می‌تواند برای هرگونه تصمیم جهت مهار و پیشگیری از بروز چنین پدیده‌ای با قید فوریت و ضرورت مورد استفاده قرار گیرد.
انتهای پیام/