در چند سال اخیر سیاست‌های کلان کشور به‌سمت کاهش وابستگی به نفت و اتکا به دیگر صنایع مانند صنایع‌معدنی، نساجی و خودروسازی متمرکز است. رسیدن به این امر (کاهش وابستگی به نفت) نیازمند برنامه‌ریزی و اجرای برخی از برنامه‌های مدون است.
در این بین برای توسعه صنایع معدنی لازم است ابتدا به معادن توجه کرد و برای توسعه معادن نیز باید به اکتشاف پرداخت. مقوله اکتشافات در ایران بسیار مغفول واقع شده است.
هم از نظر عمق و هم از نظر گستردگی اکتشافات فاصله زیادی بین ایران و کشورهای معدنی پیشرو در جهان وجود دارد. نکته مهم آن است که می‌توان موانع موجود در مسیر را برطرف کرد. کمبود ماشین‌آلات و تجهیزات با کمک دولت رفع شدنی است. همچنین، سطح اکتشاف‌شده نیز با همکاری سازمان‌های ذی‌ربط مانند سازمان محیط‌زیست، سازمان انرژی اتمی و وزارت صمت اگر به یک تعامل و نتیجه واحد دست پیدا کنند، بسیاری از پهنه‌های معدنی قابل‌اکتشاف و بهره‌برداری خواهند شد. بهبود وضعیت اکتشافات معدنی در کشور به معنی توسعه معادن است. اگر رفع موانع اکتشافات صورت گیرد و مسیر آن هموار شود، با توسعه معادن، تقویت صنایع و به‌دنبال رشد اقتصادی در دسترس خواهد بود.
یکی از راه‌های پیش‌روی کشور، تامین مواد معدنی موردنیاز از طریق معادن کشورهای دیگر است. ذخایر سنگ‌آهن روبه‌اتمام است و این خطر و تهدیدی جدی به شمار می‌آید.
*توجه بیش از حد به شعار حمایت از اکتشاف
مدیرعامل یکی از معادن کوچک‌مقیاس در استان آذربایجان‌غربی می‌گوید: در کشور به شعار حمایت از اکتشافات توجه زیادی می‌شود. همه فعالان معدنی به این موضوع اذعان دارند که اکتشافات یکی از مهم‌ترین بخش‌های این صنعت است. حتی شرکت‌هایی که معدنی نبودند، یک بخش معدنی راه‌اندازی کرده و به تحقیق و بررسی معادن و اکتشاف معادن پرداخته و ماشین‌آلات و تجهیزات خریده‌اند. نسبت به سال‌های قبل این بخش بسیار پیشرفت کرده، اما فاصله ما با کشورهای پیشرو بسیار زیاد است. به‌عنوان‌مثال کشورهایی مانند چین و استرالیا سالانه بالغ بر هفت تا هشت میلیون متر حفاری دارند، در حالی که در بهترین شرایط در ایران ۷۰۰ هزار متر حفاری انجام می‌شود. از لحاظ تجهیزات و روش‌های حفاری و اکتشافی نیز بخش معدنی ایران از ابتدای کار که مربوط به مباحث زمین‌شناسی است تا انتها، همچنان به‌صورت سنتی در حال فعالیت است که این ابزارآلات و شیوه‌ها متعلق به ۴۰ سال پیش هستند، اما در دنیا، هم تجهیزات و هم روش‌های تحلیل تغییر کرده و به‌روز شده‌اند، در نتیجه فاصله ما با استاندارد دنیا بسیار زیاد است.
بهرام شاه‌ویسی، در پاسخ به این سوال که معدنکاری فراسرزمینی در تامین مواد اولیه صنایع معدنی کشور چه تاثیری دارد، اظهار می‌کند: شک نکنید که معدنکاری فراسرزمینی به رفع مشکل تامین مواد اولیه کمک خواهد کرد، به‌ویژه در حوزه سنگ‌آهن حتما شرکت‌های ایرانی مجبور هستند به‌سمت معادن فراسرزمینی حرکت کنند. هر شرکتی که زودتر به این فکر باشد، سود بیشتری کسب خواهد کرد. تا امروز شرکت‌های زیادی به کشورهای دیگر رفته و از معادن آنها بازدید کرده‌اند، اما تعداد محدودی از آنها عملیات معدنکاری را در این معادن آغاز کرده‌اند.
شاه‌ویسی ادامه می‌دهد: البته این حوزه نیز با مشکلاتی مواجه است. گاهی ما نمی‌توانیم تضامین قانونی کشور دیگر را فراهم کنیم. دولت نیز در این سال‌ها تغییرات مثبت زیادی در این حوزه ایجاد نکرده، بنابراین ریسک معدنکاری فراسرزمینی کمی بالا است، اما فعالان معدنی مجبور هستند تا این مسئله را پیگیری کنند. در غیر این صورت، کمبود منابع گریبانگیر معادن خواهد شد. درحال‌حاضر به‌نظر می‌رسد قزاقستان شرایط خوبی برای سرمایه‌گذاری روی معادن سنگ‌آهن، مس و روی دارد. کشورهای افریقایی مانند سنگال، موریتانی و دیگر کشورهایی که هنوز شرایط توسعه را پیدا نکرده و همچنین ثبات سیاسی بیشتری دارند، شرایط خوبی برای سرمایه‌گذاری پیدا کرده‌اند.
در ادامه، این فعال معدنی در زمینه استفاده فناوری‌های هوشمند در معادن اظهار می‌دارد: معدنکاری هوشمند مسیر را به‌سمت روش‌هایی که کاهش هزینه‌های عملیاتی را به‌همراه دارد، هدایت می‌کند. در واقع، این نوع معدنکاری موجب می‌شود که با یک سرمایه‌گذاری اولیه بیشتر نسبت به روش‌های سنتی در هزینه‌های تولید صرفه‌جویی‌های قابل‌توجهی را داشته باشیم. هدف سوم معدنکاری هوشمند نیز میزان تاثیر آن بر سیستم کار است، به‌طوری‌که موجب افزایش بهره‌وری کار می‌شود و میزان بهره‌وری سیستم را در ۲ بعد افزایش می‌دهد. بعد اول در رابطه با ظرفیت ساعتی؛ تولید را باتوجه به افزایش دقت و راندمان افزایش می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، اگر یک واحد تولیدی فرآیند را با ظرفیت ۸۰ تن در ساعت انجام دهد، با استفاده از معدنکاری هوشمند ظرفیت آن به ۱۰۰ تن در ساعت ارتقا می‌یابد.
به گفته شاه‌ویسی، همین موضوع درباره بهره‌ورتر کردن و بهینه‌سازی عملیات انفجار و همچنین پیدا کردن محل‌های دقیق چال‌زنی، بهینه‌سازی بحث اکتشافات نیز صادق است. دومین موضوع بهره‌وری و بهینه‌سازی، کیفیت در اکتشاف، استخراج و واحدهای صنعتی و معدنی با استفاده از ابزارها و تکنولوژی‌های مدرن بوده که با کمک معدنکاری هوشمند، عیاری که مرحله موردنظر ارائه می‌دهد، نسبت به روش‌های قدیمی از کیفیت بالایی برخوردار می‌شوند و عملیات را بهره‌ورتر می‌کند و با افزایش کیفیت، کاهش هزینه‌ها را در پی خواهد داشت.
شاه‌ویسی در پایان اظهار می‌دارد: در مجموع معدنکاری هوشمند به این شکل موردارزیابی قرار می‌گیرد که موجب می‌شود شرکت‌های معدنی با استفاده از نرم‌افزارها و راه‌حل‌های پیشرفته و فناورانه، بهره‌وری از سیستم‌های خود را نسبت به گذشته افزایش دهند. اگر بخواهیم ۲ دهه اخیر را بررسی کنیم، تاکنون بیش از ۳۰ درصد عملیات معدنکاری با کمک روش‌ها و فناوری‌های نوین افزایش بهره‌وری داشتند.
سخن پایانی
معدنکاری فراسرزمینی سال‌ها است که توسط کشورهای مهم در جهان ارزیابی شده است. بسیاری از کشورهای پیشرو با سرمایه‌گذاری روی معادن کشورهای دیگر، مواد اولیه خود را تامین می‌کنند. این نوع همکاری‌ها یک معامله برد ـ برد محسوب می‌شود. طی سال‌های اخیر مسئولان و فعالان معدنی کشور اهمیت این موضوع را دریافته‌اند و به‌دنبال سرمایه‌گذاری روی معادن سایر کشورها هستند؛ موضوعی که می‌تواند ایران را به یک غول در حوزه معدن و صنایع‌معدنی تبدیل کند.
انتهای پیام/